Μετασοβιετική Ανεκδοτολογία Ι

Το πολιτικό ανέκδοτο σε κάθε κοινωνία αποτελεί μία επιτομή τόσο της πολιτικής κουλτούρας των ανθρώπων, όσο και του βαθμού ελευθερίας που παρέχεται από το εκάστοτε πολίτευμα. Με μία πρώτη ωργουελική προσέγγιση, κάθε πολιτικό ανέκδοτο αποτελεί και μία “μικροσκοπική επανάσταση”, από τη στιγμή που ως εργαλείο ανατροπής επανακαθορίζει, αμφισβητεί και ασκεί δρυμεία κριτική στο πολιτικό κατεστημένο. Και αυτό το κατορθώνει αξιοποιώντας συνθετικά με έναν μοναδικό τρόπο τα εξωτερικά ερεθίσματα.

Στην Ελλάδα, πάντοτε μου προξενούσε εντύπωση η προτίμηση ενός 8 κόμμα κάτι των συμπολιτών μας σε ένα κόμμα – απολίθωμα. Δεν ξέρω αν οι άνθρωποι που συνεχίζουν να στηρίζουν το ΚΚ το κάνουν επειδή διαθέτουν αυξημένη αίσθηση του χιούμορ, γι' αυτό και με το παρόν επιδιώκω να υπενθυμίσω τη θέση του πολιτικού ανεκδότου στην χώρα του εφαρμοσμένου σοσιαλισμού. Ίσως έτσι να γίνει κατανοητός ένας ακόμη από τους λόγους που οδήγησαν στην θεαματική του πτώση· το χιούμορ.

Όπως επισημαίνει ο Ben Lewis στο Hammer and Tickle, ο κομμουνισμός υπήρξε ένας μηχανισμός παραγωγής ανεκδότων. Οι οικονομικές του θεωρείες σε συνδυασμό με ένα σύστημα καταπίεσης δημιούργησαν εγγενώς αστείες καταστάσεις. Ανέκδοτα υπήρξαν και υπό άλλα ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά μόνο ο κομμουνισμός στάθηκε ικανός να δημιουργήσει μία τόσο παρανοϊκή, σουρρεάλ και ανά πάσα στιγμή αστεία πραγματικότητα.

Στη Σοβιετική Ένωση λοιπόν, η εκφορά και διάδοση πολιτικού ανεκδότου αποτελούσε κυριολεκτικά exterme sport, από τη στιγμή που κατά το περιώνυμο Άρθρο 58 του Σοβιετικού Ποινικού Κώδικα υπαγόταν στην αντικειμενική υπόσταση της αντι-σοβιετικής προπαγάνδας και επέσυρε ακόμα και την εσχάτη των ποινών. Μπορεί κανείς να μην εκτελέστηκε, όμως τα αρχεία χωρών του ανατολικού μπλοκ είναι γεμάτα με περιπτώσεις ανθρώπων που φυλακίστηκαν εξαιτίας ενός ανεκδότου. Σύμφωνα με τον ιστορικό Roy Medvedev οι επί Στάλιν πολιτικοί κρατούμενοι που είχαν φυλακιστεί εξαιτίας των ανεκδότων τους έφταναν τους 200.000(!).

Τα παραπάνω θα έπρεπε να ζυγίσει ο καθένας μας προτού στηρίξει ή δώσει άφεση στους απολογητές μιας τόσο άχαρης και καταπιεστικής μηχανής εξουσίας. Καθεστώς και νοοτροπία που δεν σηκώνουν το χιούμορ, σίγουρα δε θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν και σοβαρότερα πράγματα, όπως μια τεκμηριωμένη και καλοζυγισμένη κριτική. Και η διεκδίκηση της εξουσίας από ανθρώπους που δεν διαθέτουν ούτε χιούμορ ούτε ανοχή σε αυτό είναι κάτι το οποίο ως σκεπτόμενους πολίτες οφείλει να μας προβληματίζει.

Όταν ο Λένιν ήταν στα τελευταία του, τον επισκέφτηκε ο σύντροφος Στάλιν.
-„Είμαι πολύ άσχημα, φίλε μου“ του είπε ο Λένιν.
„Σε λίγο καιρό θα πεθάνω“.
- „Ε τότε παραδώστε σε μένα από τώρα την αρχηγία“ του λέει ο Στάλιν.
- „Φοβάμαι όμως, σύντροφε, πως ο λαός δε θα σε ακολουθήσει“.
- „Ένα τμήμα του φυσικά και θα με ακολουθήσει, σύντροφε Λένιν! Οι υπόλοιποι απλά θα ακολουθήσουν εσάς“.