Κανένας Νόμος να μην Περιορίζει την Ελευθερία του Λόγου και της Έκφρασης

του Αριστείδη Χατζή*

Στις 4 Οκτωβρίου 1976 ο Frank Collin, ηγέτης μιας μικρής ομάδας νεοναζί στο Σικάγο ζήτησε άδεια για να παρελάσει με την ομάδα του στο προάστιο Σκόκι. Οι δημοτικές αρχές έθεσαν κάποιες προϋποθέσεις που καθιστούσαν αδύνατη την παρέλαση και οι νεοναζί κατέφυγαν στα δικαστήρια.

Στις 28 Απριλίου 1977 το τοπικό δικαστήριο δικαίωσε τον δήμο καθώς στο Σκόκι οι 40.000 από τους 70.000 κατοίκους του ήταν εβραϊκής καταγωγής, οι 5.000 μάλιστα από αυτούς ήταν επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος. Γι’ αυτό άλλωστε οι νεοναζί επέλεξαν το Σκόκι για την παρέλασή τους. Στην παρέλαση αυτή σχεδίαζαν να φορέσουν στολές του γερμανικού ναζιστικού κόμματος και να φέρουν σημαίες με σβάστικες.

Ο στόχος των ναζί ήταν προφανής: η παρέλαση μπροστά από τα σπίτια ανθρώπων που επέζησαν από το ολοκαύτωμα ή έστω ανθρώπων που έχασαν αγαπημένα πρόσωπα σ’ αυτό θα προκαλούσε ισχυρή ψυχική οδύνη στον εβραϊκής καταγωγής πληθυσμό του Σκόκι.

Αυτό ισχυρίστηκαν οι δικηγόροι της κοινότητας του Σκόκι στα δικαστήρια, τονίζοντας ακόμα ότι ο λόγος μίσους, ο ρατσιστικός και μισαλλόδοξος λόγος, δεν θα πρέπει να προστατεύεται καθώς ισοδυναμεί με φυσική βία (και ορισμένες φορές είναι πολύ πιο οδυνηρός). Επιπλέον η παρουσία των Ναζί στο Σκόκι θα οδηγούσε οπωσδήποτε σε βίαιες συγκρούσεις που δεν θα μπορούσαν να ελεγχθούν από τις αρχές.

Μόνο με την απόλυτα ελεύθερη αγορά των ιδεών μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ανοικτά τον μισαλλόδοξο λόγο και μόνο έτσι μπορούμε να ελέγχουμε τις αρχές μας και τις αντιλήψεις μας συνεχώς, χωρίς να εφησυχάζουμε ποτέ.

Όμως οι νεοναζί βρήκαν έναν ανεπιθύμητο γι’ αυτούς σύμμαχο. Την American Civil Liberties Union (ACLU), τη μεγαλύτερη φιλελεύθερη οργάνωση προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων στις Η.Π.Α. Η ACLU κατέφυγε στα ομοσπονδιακά δικαστήρια και κέρδισε εκ μέρους των νεοναζί όλες τις δικαστικές διαμάχες με αποκορύφωμα τις αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου της Πολιτείας του Ιλλινόι και του 7ου Περιφερειακού Εφετείου.

Τα αμερικάνικα δικαστήρια δικαίωσαν ουσιαστικά όχι τους Ναζί (που τελικά δεν παρέλασαν στο Σκόκι) αλλά την ACLU που έδωσε και συνεχίζει να δίνει αγώνες για την μεγαλύτερη δυνατή προστασία της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης που την έχει κατοχυρώσει η περίφημη πρώτη τροποποίηση του Αμερικανικού Συντάγματος:

«Το Κογκρέσο δεν θα θεσπίσει κανένα νόμο που να περιορίζει την ελευθερία του λόγου ή του τύπου.» Και «όταν λέμε κανέναν, εννοούμε κανένα νόμο» έλεγε ο ανώτατος αμερικανός δικαστής Hugo Black. Αν και η ACLU έχασε 30.000 μέλη και $500.000 σε εισφορές δεν υποχώρησε, ενώ πολλοί από τους δικηγόρους της που υπερασπίστηκαν με πάθος το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης των ναζί ήταν εβραϊκής καταγωγής.

Αντίθετα στην Ευρώπη η προστασία είναι όχι μόνο ελλιπής αλλά πολλές φορές και ανύπαρκτη. Τιμωρούνται πολλά είδη λόγου, η άρνηση του Ολοκαυτώματος, η άρνηση της γενοκτονίας των Αρμενίων, σε πολλές περιπτώσεις απαγορεύεται ακόμα και η στράτευση σε ακραίες οργανώσεις της Αριστεράς ή της Δεξιάς. Στην Ελλάδα (και αλλού) φτάσαμε στο τραγελαφικό σημείο να ποινικοποιούμε και την κουκούλα στις διαδηλώσεις.

Δυστυχώς το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκανε ένα ακόμα βήμα προς την ολισθηρή πλαγιά του περιορισμού του λόγου και της έκφρασης με την κατάθεση Σχεδίου Νόμου με θέμα την «Καταπολέμηση ορισμένων μορφών και εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας μέσω του Ποινικού Δικαίου». Στο σχέδιο αυτό νόμου (το οποίο έχει τεθεί σε διαβούλευση) απαγορεύονται όλα τα είδη του «απεχθούς λόγου» στην παράδοση πολλών ευρωπαϊκών νομικών συστημάτων.

Ο νόμος αυτός δεν πρέπει να ψηφισθεί από τη Βουλή των Ελλήνων. Ελπίζουμε ότι ο Υπουργός Δικαιοσύνης θα αποσύρει το σχέδιο στο σύνολό του και θα το επαναφέρει περιορίζοντάς το στην απαγόρευση των πράξεων μίσους και όχι του λόγου. Στο εξαιρετικό βιβλίο του για την Ελευθερία του Λόγου στις ΗΠΑ ο Σταύρος Τσακυράκης αναφέρει ότι η προστασία του λόγου στις ΗΠΑ είναι τόσο συστηματική και ισχυρή που λίγο απέχει από το να είναι απόλυτη.

Το βιβλίο αυτό πρέπει να διαβαστεί επειγόντως από όλους τους Έλληνες νομικούς γιατί η προστασία του λόγου και της έκφρασης θα πρέπει να είναι απόλυτη.

Μάλιστα, κατά σύμπτωση, αυτές τις ημέρες εκδόθηκαν άλλες δύο ιστορικές αποφάσεις από τα αμερικανικά δικαστήρια για την προστασία της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης.

Στην πρώτη το Ανώτατο Δικαστήριο αναγνώρισε το δικαίωμα μιας παρανοϊκής χριστιανικής οργάνωσης να διαμαρτύρεται έξω από νεκροταφεία που κηδεύονται αμερικανοί στρατιώτες με συνθήματα όπως «Ο Θεός τιμωρεί τις Η.Π.Α. επειδή νομιμοποίησαν την άμβλωση» και στη δεύτερη το 7ο Περιφερειακό Εφετείο αναγνώρισε το δικαίωμα σε ένα μαθητή να φοράει στο σχολείο του μπλούζα που αναγράφει το μήνυμα «Να είσαι χαρούμενος, όχι Gay».

Ο δικαστής Richard Posner, που εξέδωσε τη δεύτερη απόφαση, τονίζει: «Στη δική μας κοινωνία τα άτομα δεν έχουν το νομικό δικαίωμα να αποτρέπουν την κριτική των πεποιθήσεών τους ή ακόμα και του τρόπου ζωής τους.»

Η ιδέα της απόλυτης προστασίας του λόγου και της έκφρασης βασίζεται σ’ αυτό που ο φιλόσοφος Jeremy Waldron ονομάζει αρχή της «ηθικής σύγκρουσης» και την αποδίδει στον μεγαλύτερο φιλελεύθερο στοχαστή όλων των εποχών, τον John Stuart Mill. Για τον Mill ο ακραίος και επιθετικός λόγος πρέπει να προστατεύεται ακόμα και όταν προκαλεί οδύνη. Όταν απαγορεύεις τη διατύπωση μιας άποψης, γράφει, είναι σαν να ληστεύεις την ανθρωπότητα.

Μόνο με την απόλυτα ελεύθερη αγορά των ιδεών μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ανοικτά τον μισαλλόδοξο λόγο και μόνο έτσι μπορούμε να ελέγχουμε τις αρχές μας και τις αντιλήψεις μας συνεχώς, χωρίς να εφησυχάζουμε ποτέ.

Μόνο έτσι μπορούμε να έχουμε μια καθαρή και ζωντανή εικόνα της αλήθειας, όταν αυτή θα παραχθεί μετά από την σκληρή σύγκρουσή της με το σφάλμα.

* Ο Αριστείδης Χατζής είναι Επίκουρος Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα ΜΙΘΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της ACLU. Το άρθρο του δημοσιεύθηκε στο σημερινό φύλλο της εφημερίδας "Το Βήμα" και στο προσωπικό του ιστολόγιο "Liberty".

Η ώρα του κούταβου

Έχουν περάσει κοντά δύο χρόνια από την εμφάνιση του και τo κίνημα Tea Party εξακολουθεί να αποτελεί πολιτικό γρίφο· a riddle, wrapped in a mystery, inside an enigma, όπως θα έλεγε και ο Ουίνστον.

Η 'Ώρα του Κούταβου επανέρχεται λοιπόν στην πρωινή ζώνη κινουμένων σχεδίων, προκειμένου να παρουσιάσει στους μικρομέγαλους φίλους της μια εναλλακτική όψη της οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ. Εδώ και κάποιους μήνες κυκλοφορεί στο διαδίκτυο ένα έργο κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους, το "the American Dream". Σκοπός των συντελεστών του υπήρξε η κατάθεση μιας libertarian εκδοχής για τα αίτια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και η κατάδειξη του αρνητικού ρόλου που διαδραμάτισε η Ομοσπονδιακή Τράπεζα σε αυτήν την ιστορία.

Το όλο εγχείρημα είναι ιδιαίτερα αξιόλογο, καθώς διαθέτει εξελιγμένα γραφικά και ένα εύπεπτο σενάριο. Δυστυχώς όμως  χαρακτηρίζεται παράλληλα και από ένα ιδιαίτερα σημαντικό μειονέκτημα: από την πρώτη στιγμή γίνεται μία εμφατική προσπάθεια να φορτωθούν τα δεινά των ΗΠΑ και κατ' επέκταση του κόσμου σε μια σκοτεινή δύναμη, την υποχθόνια - και καλά - αυτοκρατορία της οικογένειας Rothschild.

Το κίνημα Tea Party είναι ιδιαίτερα ετερόκλητο και στις τάξεις του συγκεντρώνονται μεταξύ άλλων οπαδοί των πιο απίθανων θεωριών, αναζητώντας χώρο έκφρασης και διάδοσης των εμμονών τους. Κρίσιμη όμως εδώ είναι η θεμελιακή ασυμβατότητα που διακρίνει την αγαπή προς την ελευθερία με την συνωμοσιολογία. Σε σχετικά πρόσφατο άρθρο του στο περιοδικό Freeman, ο καθηγητής Steven Horwitz καταδεικνύει τον βαθμό σύγκρουσης του φιλελευθερισμού με τις κάθε λογής θεωρίες συνωμοσίας και τραβάει μία κόκκινη γραμμή.

"Σε τελευταία ανάλυση, η πίστη πως μία μικρή ομάδα κακών ανθρώπων δολοπλοκούν και επηρεάζουν τις οικονομικές και κοινωνικές διαδικασίες προς εξυπηρέτηση ίδιων στόχων, αποτελεί ομολογία προς τους υπερασπιστές του κρατικού οικονομικού σχεδιασμού πως ο έλεγχος και η χειραγώγηση της οικονομίας είναι πραγματικά εφικτή! Με άλλα λόγια, οι θεωρίες συνωμοσίας είναι μια μορφή σοσιαλισμού."

Addendum: Για μία πρώτη γνωριμία με το Tea Party Movement μπορείτε να διαβάσετε την εξαιρετική ανάλυση ενός κόκκορα.

Βιβλιοπροτάσεις

Η εορταστική περίοδος προσφέρει σε πολλούς από εμάς μία μοναδική ευκαιρία να παραμείνουμε σπίτι, απολαμβάνοντας την καλή συντροφιά ενός βιβλίου. Για τις φετινές γιορτές ο Canis Libertatis επιλέγει και σας προτείνει ορισμένα βιβλία, τα οποία αξίζει να βρίσκονται είτε στη δική μας βιβλιοθήκη, είτε σε εκείνη κάποιου φίλου.

Πορεία προς τον Φιλελευθερισμό

Πρόκειται για ένα εμβληματικό για την ελληνική φιλελεύθερη βιβλιογραφία βιβλίο, το οποίο ξεκινά μια καινούργια διαδρομή. Η "Πορεία προς τον Φιλελευθερισμό" του Μάρκου Δραγούμη, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1991, εξαντλήθηκε όμως σύντομα. Η νέα βελτιωμένη έκδοση περιλαμβάνει πολλά καινούργια στοιχεία, με κυριότερο ένα εκτεταμένο επίμετρο που καλύπτει τις τελευταίες εξελίξεις και αναλύει την πρόσφατη κρίση από μια φιλελεύθερη οπτική. Πέραν των άλλων, αυτό που καθιστά το συγκεκριμένο βιβλίο ενδιαφέρον, είναι το οτι προέρχεται από έναν ειλικρινή πρώην αριστερό. Ο Μάρκος Δραγούμης, έχοντας διαγράψει μία σημαίνουσα πορεία στην αριστερά, οδηγήθηκε μέσω των όσων επιχειρημάτων παραθέτει σε μία προσωπική μεταστροφή και απόρριψη όχι απλά των πρακτικών του σοσιαλισμού, αλλά και της συνολικής φιλοσοφίας που κρύβεται πίσω τους.

Στο έργο αυτό το χιούμορ, η πρωτοτυπία των ιδεών και των εκφραστικών μέσων αλλά και η επιστημονική μεθοδολογία, η εκτενής βιβλιογραφία και το λεπτομερές ευρετήριο προσφέρουν ένα σημαντικό εργαλείο τόσο για τους ερευνητές και τους μελετητές όσο και για τους νέους που αναζητούν ουσιαστική γνώση. Πρόκειται όμως πάνω απ’ όλα για ένα πολύτιμο βοήθημα για ενεργούς και σκεπτόμενους πολίτες, που δεν αρέσκονται σε ξύλινο λόγο και κατεστημένες ιδεολογίες. Έχοντας διαβάσει την πρώτη έκδοση, εκτιμώ πως η "Πορεία προς τον Φιλελευθερισμό" θα επανέλθει δυναμικά μέσα στο 2011, εγείροντας τον δημόσιο διάλογο γύρω από την θέση και διάδοση του φιλελευθερισμού στην Ελλάδα.

Το Μνημόνιο της Ελλάδος

Η χρονιά που φεύγει χαρακτηρίστηκε από την εκδήλωση μιας πολλαπλής και βαθειάς κρίσης. Η κρίση αυτή έχει δώσει λαβή σε απλοϊκά όσο και αποπροσανατολιστικά επιχειρήματα, την στιγμή που μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης εξακολουθεί να αγνοεί τα πραγματικά γεγονότα που μας οδήγησαν στην προσφυγή και ενεργοποίηση ενός διεθνούς μηχανισμού στήριξης.

Ο Παναγιώτης Γκλαβίνης διδάσκει Διεθνές Οικονομικό Δίκαιο στο τμήμα Νομικής του ΑΠΘ και  ήδη από τη δεκαετία του εννενήντα ασχολείται και αρθρογραφεί επισταμένως σχετικά με το νομικό πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και το θεσμικό περιβάλλον διεθνών επενδύσεων και διακρατικών συναλλαγών. Στο σύντομο και εύληπτο αυτό βιβλίο  επιχειρεί μία συστηματική και τεκμηριωμένη εξήγηση, για το πώς φτάσαμε στην ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης της ελληνικής οικονομίας και ποιοι κίνδυνοι αποσοβήθηκαν από την προσφυγή μας στο μηχανισμό αυτό. Για ποιούς λόγους αποκοπήκαμε από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίων και πώς διαχειρίστηκαν την κρίση μας η ΕΕ και η διεθνής κοινότητα. Πώς και γιατί διαμορφώθηκε, με τον τρόπο που διαμορφώθηκε, τελικά το Μνημόνιο, ποιος ο σκοπός και το νομικό του καθεστώς, κατά πόσο περιορίζει την εθνική μας κυριαρχία και αν οι ρυθμίσεις του είναι συμβατές με την εσωτερική και διεθνή έννομη τάξη.

Το "Μνημόνιο της Ελλάδος" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σάκκουλα και προτείνεται ανεπιφύλακτα τόσο στον νομικό εκείνο που ασχολείται με υποθέσεις διακρατικών και διεθνών συναλλαγών, όσο και στον απλό αναγνώστη, ο οποίος επιθυμεί μία σοβαρή και τεκμηριωμένη επεξήγηση όλων των κρίσιμων ζητημάτων που θέτει το πολυσυζητημένο Μνημόνιο.

Capitalism: A Graphic Guide

Αν ο χρόνος σας είναι πραγματικά περιορισμένος, μπορείτε να αρκεστείτε στην ευχάριστη ανάγνωση αυτού του σύντομου εικονογραφημένου οδηγού. Με έξυπνα σκίτσα και σύντομες βιογραφίες φιλοσόφων και στοχαστών, ο αναγνώστης είναι σε θέση να σχηματίσει μία περιεκτική εικόνα για την εξέλιξη, τα σημερινά ρεύματα και τον κατά καιρούς αντίλογο στο παγκόσμιο κεφαλαιοκρατικό σύστημα παραγωγής.

Το συγκεκριμένο βιβλιαράκι είναι "essential reading" και μπορείτε να το  αγοράσετε την επόμενη φορά που θα επισκεφθείτε τις προθήκες του Ελευθερουδάκη έναντι €9,00. Διατίθεται όμως και από το βρετανικό Amazon στην μισή ακριβώς τιμή (€4,52), συμπεριλαμβανομένων των εξόδων αποστολής. Αν η διαφορά στην τιμή σας φαίνεται παράλογη, μπορείτε να ρίξετε και μια ματιά στο μπλόγκι του καλού μας ZlatkoGR, ο οποίος στολίζει εορταστικά το εγχώριο καρτέλ της αγοράς βιβλίου.

Φιλελεύθεροι, όλη η αλήθεια

Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως ο φιλελεύθερος χώρος στην χώρα μας αποτελεί τον πολιτικό σάκο πυγμαχίας του κάθε πικραμένου. Άλλες φορές από σκοπιμότητα, άλλες πάλι από απλή άγνοια, οι φιλελεύθεροι εντάσσονται σε απλοϊκά σχήματα και φορτώνονται με κουδουνάκια, προκειμένου οι χωριανοί να τους εντοπίζουν από απόσταση και να παίρνουν τα βουνά.

Στον χώρο της αριστεράς για παράδειγμα, αγαπημένο είναι το στερεότυπο που θέλει τον θιασώτη των ελεύθερων αγορών ως εμπροσθοβαρή και άκαρδο κεφαλαιοκράτη. Με το βρώμικο πούρο στο στόμα και ένα βροντερό χάχανο, κλοτσάει τ' αδέσποτα και παρκάρει το SUV του σε θέσεις αναπήρων, αδιαφορώντας επιδεικτικά για τις κοινωνικές επιπτώσεις των πράξεων του.

Το άγρυπνο μάτι του νεοδημοκράτη με την σειρά του, τους αντιμετωπίζει ως εκλεπτυσμένους χαρτογιακάδες. Χρήσιμος ηλίθιος τον καιρό που προσπαθούσαμε να πείσουμε τους κουτόφραγκους πως ανήκωμεν εις την Δύσιν, ο κατά την λαϊκή δεξιά φιλελεύθερος έχει αναλάβει σήμερα τον ρόλο του εσωτερικού εχθρού, καθώς οι εμμονές του με τα ατομικά δικαιώματα και την ανοικτή κοινωνία πέρα από ύποπτες είναι και επικίνδυνες. Μίσθαρνο όργανο της παγκοσμιοποίησης και των ξένων κέντρων εξουσίας, βυσσοδομεί εναντίον του έθνους και ροκανίζει τις ρίζες της ελληνορθοδοξίας.

Τα στερεότυπα είναι πολλά και συναντώνται σε διάφορες παραλλαγές, με τους σύμμαχους  αμερικάνους (φτου κακά) να κατέχουν τα πρωτεία στο labelling των δικών τους libertarians.

Φαντάζομαι όμως την έκπληξη όλων αυτών, την ημέρα που θα αποκαλυφθεί η ταυτότητα, την οποία τόσον καιρό επιμελώς κρύβουμε. Την ημέρα που θα πέσουν οι μάσκες και όλος ο κόσμος θα αντιληφθεί πως οι φιλελεύθεροι δεν είναι ούτε εβραιοσιωνισταί ούτε καπιταλόσκυλα. Είναι εξωγήινοι! Τρέφονται αποκλειστικά με λάδι μηχανής και καφέ Starbucks, ενώ μοναδικός τους στόχος είναι το λιώσιμο των πάγων και ο καταποντισμός της ανθρωπότητας, προκειμένου οι συνθήκες να γίνουν ευνοϊκότερες για το δικό τους είδος. Είναι τυχαίο που το Άγαλμα της Ελευθερίας κρατά μια άσβεστη φλόγα; Είναι τυχαίο που όλοι τους κόπτονται τόσο για την ελευθερία κολύμβησης και διοργανώνουν τις τελετές τους στην ανοικτή θάλασσα; Ακόμα και τα σημεία συνάντησης τους αναγνωρίζονται από το σύμβολο ενός μυθικού θαλάσσιου τέρατος. Τόσες συμπτώσεις δεν μπορούν παρά να οδηγούν σε μία και μόνη αναπόδραστη βεβαιότητα: Οι φιλελεύθεροι δεν είναι αυτού του κόσμου.

Αν επομένως ένα βράδυ πετύχετε τον γείτονα ν' αδειάζει μπουκάλια λακ στον αέρα, να ξέρετε πως πρόκειται για φιλελεύθερο που τρυπά το όζον. Αν δείτε αεροπλάνα ν' αφήνουν άσπρες γραμμές στον ορίζοντα, πάλι φιλελεύθεροι που σας ψεκάζουν με λακ είναι. Ξεσηκωθείτε λοιπόν, αρπάξτε τους τα μπουκάλια και οργανωθείτε στην Greenpeace προτού να είναι αργά. Γιατί τώρα πια ξέρετε... υπάρχει σχέδιο!

Φιλελεύθερος, μέσα 19ου αιώνα.

Το πετρωμένον φυγείν αδύνατον

Ένας φίλος έγραφε προ καιρού για τις προοπτικές εξέλιξης του φιλελευθερισμού στη χώρα μας, αγχωμένος για την συσπείρωση όλων των φιλελευθέρων κάτω από έναν ενιαίο φορέα.

"Δεδομένης της παρούσης ιστορικής συγκυρίας, κρίνω ως ελαχίστης σημασίας την προσπάθεια να "δημιουργήσουμε" φιλελεύθερους. Το έργο αυτό το έχουν αναλάβει για την ελληνική κοινωνία δυνάμεις απείρως ισχυρότερες από εμάς. Το έχει αναλάβει το ίδιο το ιστορικό γίγνεσθαι, το οποίο με το αναπόφευκτο τρίψιμο στο πετσί της κοινωνίας των καταστρεπτικών συνεπειών του κρατικοσοσιαλισμού, νομοτελειακά θα γεννήσει φιλελεύθερες τάσεις σε ευρέα στρώματα αυτής".

Αν τον είχα εκείνη την στιγμή μπροστά μου, μπορεί και να του έφερνα τον Popper στο κεφάλι. Την αντίδραση μου δεν θα δικαιολογούσε μόνο η αποστροφή προς κάθε "δημιουργό" και τα δημιουργήματα του. Πέρα από αυτό, αποτελεί βαθιά μου πεποίθηση πως η εξέλιξη μιας κοινωνίας δεν καθορίζεται ούτε από δυνάμεις ισχυρότερες του ανθρώπου, ούτε από νομοτελειακές και αναπόφευκτες εξελίξεις. Το ιστορικό Prozess ανήκει στην σφαίρα των ψευδοεπιστημών και δεν θα άξιζε να του δίνουμε σημασία αν δεν επανεμφανιζόταν επίμονα και με τεράστιο ανθρώπινο κόστος στον πυρήνα κάθε ολοκληρωτικής ιδεολογίας.

Ο βραβευμένος με Nobel λογοτεχνίας Mario Vargas Llosa αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους λογοτέχνες και πολιτικούς της σύγχρονης Αμερικής. Ήταν ένας από τους πρώτους που έκαναν λόγο για την ανοικτή κοινωνία και την ελεύθερη αγορά στην Λατινική Αμερική, καταδικάζοντας εξ ίσου τα φαιά και τα κόκκινα δικτατορικά της καθεστώτα. Στο έργο του Wellsprings γράφει σχετικά:

Those who think that the history of humanity is "written" before it happens, that it is a performance of a preexisting libretto, fashioned by God, by nature, by the development of reason or by class struggle and the means of production; who believe that life is a force or a social and economic mechanism that particular individuals have little or no power to alter; who think this movement of humanity through time is rational, cohorent and therefore predictable; who in short, think that history makes some secret sence, that, despite its infinite episodic deversity, gives to everything a coordinated logic and orders it like a puzzle, with each peace finding its proper place-these people are, according to Popper, "historicists".

Περισσότερα για την ένδεια του ιστορικισμού μπορείτε να βρείτε και σε μία περιληπτική εισαγωγή που επιχείρησε ο Γ. Σαριγγιανίδης στο e-rooster.

Το αίτημα των κηροποιών

Ένα από τα πλέον γνωστά κείμενα του Γάλλου οικονομολόγου Frédéric Bastiat είναι το "Αίτημα των Κηροποιών" μια πολιτική σάτυρα κατά του προστατευτισμού, η οποία δημοσιεύθηκε το 1845 ως μέρος του έργου Οικονομικές Σοφιστείες.

Σε μία πρόταση νόμου, την οποία καταθέτουν οι Γάλλοι κηροποιοί και λοιποί επαγγελματίες φωτισμού, τίθεται το αίτημα προστασίας της συντεχνίας τους από τον αθέμιτο ανταγωνισμό του ηλίου, ο οποίος κάθε πρωί τους καταδικάζει σε παραγωγική απραξία. Σύμφωνα με τον συλλογισμό τους, τα υποτιθέμενα οφέλη από μια θέσπιση περιορισμών στην ηλιακή ακτινοβολία είναι πολλαπλά και διαχέονται στο σύνολο της εθνικής οικονομίας.

Το έργο είναι επίκαιρο όσο ποτέ και καταφέρει σημαντικό πλήγμα στον κρατικό παρεμβατισμό επί της οικονομίας και στη λογική των κλειστών εθνικών συνόρων. Μπορείτε να το ακούσετε στα αγγλικά σε audiobook, ή και να το διαβάσετε στην Ελληνική μετάφραση που ακολουθεί.

Frédéric Bastiat - To Αίτημα των Κηροποιών

Ο Hayek απαντά

Είναι λίγοι οι άνθρωποι που έχουν ακούσει για τον οικονομολόγο F.A. Hayek και ακόμα λιγότεροι εκείνοι που έχουν έρθει σε επαφή με το έργο του. Το γεγονός αυτό μπορεί να αποδοθεί όχι μόνο στην ένδεια της σχετικής εγχώριας βιβλιογραφίας, αλλά και στην αυστηρή γερμανική δομή των κειμένων του, η οποία ουδέποτε υπήρξε εύπεπτη για τον μέσο αναγνώστη.

Αποτελεί επομένως ευχάριστη έκπληξη η πρόσφατη διάθεση τηλεοπτικών συνεντεύξεων που είχε παραχωρήσει το 1978, όπου εξέθετε ζωντανά τις σκέψεις του για μία πλειάδα ζητημάτων. Τις συζητήσεις αναδημοσίευσε το πανεπιστήμιο της Γουατεμάλα Francisco Marroquín στην ιστοσελίδα "The Hayek Interviews". Αξίζει να ρίξετε μια ματιά, προσέχοντας όχι μόνο τα όσα λέει, αλλά και το μειλίχιο και συγκροτημένο ύφος που τον χαρακτηρίζει.

Οι συνεντεύξεις αυτές μας φέρνουν σε πρώτη οπτική επαφή με την ήρεμη δύναμη της πολιτικής οικονομίας και παρασάγγας απέχουν από τις "αναλύσεις" των ημέτερων τηλεοπτικών παραθύρων.

Μνημόνιο για τη φτώχεια

Με εξαιρετικά επίκαιρο τίτλο ελέω IMF, το "Μνημόνιο για τη Φτώχεια" δεν αποτελεί καρπό κάποιας επιτροπής τεχνοκρατών· αποτελεί έργο του γάλλου ιστορικού και πολιτικού Alexis de Tocqueville, ενός εκ των πατέρων της φιλελεύθερης και αδογμάτιστης σκέψης.

Επηρεασμένος από δύο ταξίδια του στην πρώιμη βικτωριανή Αγγλία και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των εργαζόμενων στην εκεί βιομηχανία, ο de Tocqueville πραγματεύεται το φαινόμενο της φτώχειας και εξετάζει τρόπους αντιμετώπισης με πραγματισμό, εμφορούμενος όμως παράλληλα και από μία βαθιά αίσθηση ανθρώπινης αλληλεγγύης. Το Mémoire sur le paupérisme είναι ένα σύντομο έργο, γραμμένο με εύληπτο και οξυδερκή τρόπο, το οποίο σήμερα μπορεί να ανευρεθεί ως public domain [en] [fr] και να αναγνωσθεί μέσα σε ένα απόγευμα. Στην ελληνική αγορά το έργο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις, σε εξαιρετική μετάφραση Ελίζας Παπαδάκη και προτείνεται ανεπιφύλακτα ως καλοκαιρινό ανάγνωσμα.

Σε περίπτωση που η ανάρτηση σας βρίσκει ήδη με τα πόδια χωμένα στα βότσαλα κάποιας παραλίας, αξίζει να διαβάσετε ένα μικρό απόσπασμα, ως αντιπρόταση στην εξαθλίωση που μπορούν να επιφέρουν  το κράτος πρόνοιας και η κοινωνική πολιτική, όπως αυτή ασκείται σήμερα.

"Αναγνωρίζω οτι η ατομική φιλανθρωπία παράγει σχεδόν πάντοτε χρήσιμα αποτελέσματα. Αντιμετωπίζει τη βαρύτερη δυστυχία, βαδίζει αθόρυβα πίσω από την κακοτυχία και θεραπεύει, απροειδοποίητα και σιωπηρά, τα δεινά που η τελευταία έχει επιφέρει. Εμφανίζεται παντού όπου υπάρχουν δυστυχισμένοι που χρειάζονται βοήθεια· μεγαλώνει με τον πόνο τους, ωστόσο κανείς δεν μπορέι αστόχαστα να βασιστεί σε αυτήν, γιατι χίλια δυο απρόοπτα μπορούν να καθυστερήσουν ή να ανακόψουν την πορεία της· δεν ξέρεις πού θα τη συναντήσεις, ούτε αυτή ακούει την κραυγή του κάθε πόνου.

Αναγνωρίζω επίσης ότι ο συνεταιρισμός φιλάνθρωπων προσώπων, καθώς παρέχει οργανωμένη βοήθεια, μπορεί να προσδώσει στην ατομική φιλανθρωπία μεγαλύτερη δραστικότητα και ισχύ· αναγνωρίζω όχι μόνον τη χρησιμότητα, αλλά και την αναγκαιότητα μιας δημόσιας πρόνοιας που θα εφαρμόζεται σε αναπότρεπτα δεινά, όπως είναι η αδυναμία της παιδικής ηλικίας, η ανημποριά των γηρατειών, η αρρώστια, η τρέλα· αναγνωρίζω επίσης την προσωρινή χρησιμότητά της σε καιρούς φυσικών καταστροφών που κάποτε ξεφεύγουν από τα χέρια του Θεού και έρχονται να αναγγείλουν στα έθνη την οργή Του. Η αρωγή του κράτους είναι τότε εξίσου στιμιαία, απρόβλεπτη και περαστική, όπως το ίδιο το κακό.

Κατανοώ επίσης τη δημόσια πρόνοια όταν ανοίγει σχολεία για τα παιδιά των φτωχών και όταν χορηγεί δωρεάν στη διανόηση τα μέσα για να αποκτήσει με την εργασία τα αγαθά που χρειάζεται το σώμα.

Εντούτοις, είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι κάθε διοικητικό σύστημα που έχει σκοπό να καλύπτει, σε τακτική και μόνιμη βάση, τις ανάγκες του φτωχού θα γεννήσει περισσότερη δυστυχία από όση μπορεί να θεραπεύσει, θα διαφθείρει τον πληθυσμό που θέλει να βοηθήσει και να παρηγορήσει, θα μετατρέψει με τον καιρό τους πλουσίους σε απλούς παραγωγούς των φτωχών, θα στερέψει τις πηγές της αποταμίευσης, θα ανακόψει τη συσσώρευση των κεφαλαίων, θα συμπιέσει την ανάπτυξη του εμπορίου, θα μουδιάσει την οικονομική δραστηριότητα και τη βιομηχανία και θα καταλήξει να προκαλέσει μια βίαιη επανάσταση στο κράτος, όταν ο αριθμός αυτών που λαμβάνουν ελεημοσύνη σχεδόν θα έχει εξισωθεί με τον αριθμό εκείνων που τη χορηγούν, ενώ ο άπορος, μη μπορώντας πια να αντλεί πόρους από τους ξεπεσμένους πλουσίους για να καλύψει τις ανάγκες του, θα ανακαλύψει οτι είναι ευκολότερο να αρπάξει ξαφνικά τα αγαθά τους παρά να ζητήσει την αρωγή τους".

pp 72-73

Θα ήμασταν εκεί!

Το 1944 ο οικονομολόγος F.A. Hayek εκδίδει στο Ηνωμένο Βασίλειο τον Δρόμο προς την Δουλεία, ένα κλασικό φιλελεύθερο έργο που έμελε να αποτελέσει ανάχωμα σε κάθε μορφής ολοκληρωτισμό.

Θα ήμασταν εκεί!

Η μικρή κόκκινη κλώσα

Ο επαναστατικός αναβρασμός των ημερών και οι παλαιοσοσιαλιστικές αλχημείες εμπνεύσεως Κατσέλη, μας θυμίζουν και πάλι την παλιά ιστορία της μικρής κόκκινης κλώσας, όπως την μετέφερε ο Ronald Reagan στη ραδιοφωνική του ομιλία της 9ης Νοεμβρίου 1976. Το πλήρες κείμενο θα το βρείτε στο βιβλίο «Reagan In His Own Voice». Η μετάφραση εδώ είναι του Γιώργου Σαριγιαννίδη.

Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν μια μικρή κόκκινη κλώσα, που σκάλιζε το χώμα στη φάρμα μέχρι που ανακάλυψε μερικούς σπόρους σίτου. Φώναξε τότε τους γείτονές της και τους είπε “Αν φυτέψουμε αυτό το σίτο, θα έχουμε ψωμί να φάμε. Ποιος θα με βοηθήσει στο φύτεμα;”

“Όχι εγώ”, είπε η γελάδα.

“Όχι εγώ”, είπε η πάπια.

“Όχι εγώ”, είπε το γουρούνι.

“Όχι εγώ”, είπε η χήνα.

“Θα το κάνω τότε μόνη μου”, είπε η μικρή κόκκινη κλώσα. Κι έτσι κι έκανε. Ο σίτος ψήλωσε κι ωρίμασε, κι έγινε χρυσό σιτάρι. “Ποιος θα με βοηθήσει να θερίσω το σιτάρι;” ρώτησε η μικρή κόκκινη κλώσα.

“Όχι εγώ”, είπε η πάπια.

“Είναι εκτός της κατηγορίας μου”, είπε το γουρούνι.

“Θα χάσω την αρχαιότητά μου”, είπε η γελάδα.

“Θα χάσω το επίδομα ανεργίας”, είπε η χήνα.

“Θα το κάνω τότε μόνη μου”, είπε η μικρή κόκκινη κλώσα. Κι έτσι κι έκανε. Έφτασε επιτέλους η ώρα να φτιαχτεί το ψωμί. “Ποιος θα με βοηθήσει να ζυμώσω το ψωμί;” ρώτησε η μικρή κόκκινη κλώσα.

“Θα ήταν υπερωρία αν σε βοηθούσα”, είπε η γελάδα.

“Θα έχανα το επίδομα της Πρόνοιας”, είπε η πάπια.

“Το παράτησα το σχολείο και δεν ξέρω πως”, είπε το γουρούνι.

“Θα ήτανε ρατσιστικό να ήμουν εγώ ο μόνος βοηθός”, είπε η χήνα.

“Θα το κάνω τότε μόνη μου”, είπε η μικρή κόκκινη κλώσα. Ζύμωσε κι έψησε πέντε φρατζόλες και τις έδειξε στους γείτονές της. Όλοι θέλανε, για την ακρίβεια απαιτούσαν μερίδιο απ’ το ψωμί. Αλλά η μικρή κόκκινη κλώσα είπε, “Όχι, μπορώ να φάω και τις πέντε μοναχή μου”.

“Κερδοσκοπία!”, φώναξε η γελάδα.

“Καπιταλιστική βδέλλα!”, ούρλιαξε η πάπια.

“Απαιτώ ίσα δικαιώματα!”, διαμαρτυρήθηκε η χήνα.

Και το γουρούνι, απλώς γρύλισε.

Και γράψανε “Αδικία” σε πλακάτ, και κάνανε πορεία γύρω από τη μικρή κόκκινη κλώσα φωνάζοντας βωμολοχίες. Όταν ήρθε ο αντιπρόσωπος της κυβέρνησης, είπε στη μικρή κόκκινη κλώσα. “Δε πρέπει να είσαι τόσο άπληστη.”

“Μα, το κέρδισα με τον ιδρώτα μου αυτό το ψωμί”, είπε η μικρή κόκκινη κλώσα.

“Ακριβώς”, είπε ο αντιπρόσωπος. “Αυτή είναι η ομορφιά της ελεύθερης αγοράς. Καθένας μπορεί να κερδίσει όσο θέλει. Αλλά, με τους σύγχρονους κυβερνητικούς κανονισμούς, οι παραγωγικοί εργάτες πρέπει να μοιραστούν τα προϊόντα τους με τους τεμπέληδες.”

Και ζήσαμε εμείς καλά, κι αυτοί – συμπεριλαμβανόμενης και της μικρής κόκκινης κλώσας – ακόμα καλύτερα. Κι από τότε, η μικρή κόκκινη κλώσα χαμογελούσε και κακάριζε. “Σας ευχαριστώ. Σας ευχαριστώ.” Οι γείτονές της όμως αναρωτιόταν γιατί δεν έφτιαξε ποτέ ξανά άλλο ψωμί.

—–

Αυτή είναι η “ομορφιά” των διεφθαρμένων δήθεν λαϊκών (αριστερών και δεξιών) καθεστώτων: παίρνουν από αυτούς που παράγουν για να δώσουν σε όσους βαριούνται να δουλέψουν, με αντάλλαγμα ψήφους. Το αποτέλεσμα αυτής της πράξης μπορεί να είναι μόνο ένα και στην Ελλάδα το ξέρουμε καλά: οι πρώτοι, οι δημιουργικοί πολίτες παράγουν ολοένα και λιγότερο, αφού δεν έχουν λόγο να κάνουν το αντίθετο ή απλά δραστηριοποιούνται σε (ή από) άλλη χώρα του εξωτερικού ενώ οι δεύτεροι (οι κηφήνες) ζητούν ολοένα και περισσότερα, τα οποία μάλιστα τα ονομάζουν και "λαϊκά κεκτημένα".

Empowering Civil Society - Είμαστε παντού!

Tο Ευρωπαϊκό Φιλελεύθερο Φόρουμ αποτελεί πανευρωπαϊκό μη κερδοσκοπικό οργανισμό με έδρα τις Βρυξέλλες ο οποίος περιλαμβάνει ως μέλη του όλα τα φιλελεύθερα think tanks της Ευρώπης. Ένα από τα πλέον πρόσφατα μέλη του και το Κέντρο Φιλελεύθερο Μελετών της Ελλάδας, το οποίο επιχειρεί αυτές τις ημέρες το πρώτο του άνοιγμα στην Ευρωπαϊκή σκηνή σκέψης.

Με τίτλο "Αναβαθμίζοντας την Κοινωνία των Πολιτών, των θεσμών της και των κινημάτων της", το ΚΕΦΙΜ και το European Liberal Forum συνδιοργανώνουν ημερίδα, στις 5 Ιουνίου 2010 στο Ξενοδοχείο Αμαλία (Αμαλίας 10, Πλατεία Συντάγματος, Αθήνα), με την χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Την ημερίδα υποστηρίζουν και τα Βελγικά think tanks «Prometheus Liberaal Kenniscentrum» και «Κέντρο Jean Gol».

Βασικοί ομιλητές δύο σημαίνουσες προσωπικότητες, ο κ. Robert Nef από το Φιλελεύθερο Ινστιτούτο Ελβετίας και ο κ. Michael Theurer, Γερμανός Ευρωβουλευτής των Φιλελευθέρων (FDP), με μακρά εμπειρία πεδίου σε θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης.

Οι δύο αυτοί ομιλητές αναμένεται να δώσουν στο ελληνικό ακροατήριο Ευρωπαϊκά παραδείγματα αποκεντρωμένης διοίκησης όπως επίσης και αναπτυξιακών πρωτοβουλιών της τοπικής και περιφερειακής διοίκησης που είχαν θετικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία. Δεδομένης της σημερινής οικονομικής κατάστασης της Ελλάδας, ζητήματα όπως η αυξανόμενη φτώχεια και η ανεργία δεν μπορούν πλέον να θεωρούνται σαν ζητήματα αποκλειστικής αρμοδιότητας της κεντρικής διοίκησης. Θα ήταν λοιπόν ενδιαφέρον να διερευνηθούν, στη διάρκεια αυτής της ημερίδας, δυνατότητες λήψης πρωτοβουλιών από την τοπική και περιφερειακή διοίκηση και τις κινήσεις πολιτών σχετικών με ζητήματα όπως η προσέλκυση επενδύσεων, η ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας, η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, όλα ως τμήματα μιας προσπάθειας η οποία στην Ελλάδα παραμένει σε εμβρυακό στάδιο.

Σε μια παράλληλη εξέλιξη, η Φιλελεύθερη Συμμαχία συμμετέχει την ίδια ημέρα στο Athens Pride 2010, σε έναν αγώνα διεκδίκησης του αυτονόητου δικαιώματος απόλυτης και αδιαπραγμάτευτης ισότητας όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως φύλου και ερωτικών προτιμήσεων. Υπάρχουν λοιπόν περισσότεροι από ένας καλοί λόγοι για να κατεβείτε μια βόλτα κέντρο αυτό το Σάββατο. Είμαστε κυριολεκτικά παντού!

Ο τοίχος

Είναι δυο φίλοι. Ο ένας ονομάζεται Φιλελεύθερος (αλλά κοροϊδευτικά τον αποκαλούνε νεοφιλελεύθερο) και ο άλλος το Ελληνικό κράτος και έχουν μια συζήτηση...

Φιλελεύθερος: Έτσι όπως πας Ελληνικό κράτος, φίλε μου, θα χτυπήσεις στον τοίχο! Πάρτο αλλιώς.

Ελληνικό κράτος: Χαχα!! Ασε μας ρε! Εγώ βλέπω μακριά! Δεν υπάρχει τοίχος.

Φιλελεύθερος: Μα σου λέω... τον είδα είναι εκεί και πας κατά πάνω του!

Ελληνικό κράτος: Ρε ασε μας σου λέω!! Ε και να υπάρχει ακόμη, εγω είμαι μάγκας... κάτι θα βρω και θα τον αποφύγω!!!

Φιλελεύθερος: Καλά... εγώ σου λέω να αλλάξεις πορεία και να σοβαρευτείς.

Ελληνικό κράτος: Καλά θα το κάνω... παω να πιω μια φράπα τώρα να γουστάρω και τον ήλιο!

... BONG!!!

Ελληνικό κράτος: Μα Ποιός μακάκας έχτισε τον τοίχο στη μέση του δρόμου?? Είστε όλοι ηλιθιοι!!! Και εσύ Φιλελεύθερε συνωμοτείς εναντίον μου? Ενώ ήξερες πως εκεί έχει τοίχο, γιατί δεν τον έριξες να περάσω? Γι' αυτό που μου κάνατε θα μπω στο σπιτι σας και δεν θα αφήνω κανέναν να μπει μέσα ξανά!!! Να μάθετε!

Credits: Thomas Liokos

Η ώρα του κούταβου

Η Ώρα του κούταβου επιστρέφει μετά από καιρό, προκειμένου να παρουσιάσει ένα από τα σημαντικότερα έργα φιλελεύθερης διανόησης του 20ου αιώνα.

Πρόκειται για τον "Δρόμο προς την Δουλεία", βιβλίο του βραβευμένου με νόμπελ οικονομικών Friedrich von Hayek. Προτού καλά καλά τελειώσει ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος και διαφανεί ο εγκλεισμός της μισής Ευρώπης πίσω από ένα σιδηρούν παραπέτασμα, ο Hayek συνέλαβε και εξέθεσε τους λόγους, για τους οποίους κάθε κεντρικά σχεδιασμένο σύστημα παραγωγής τείνει να εκτραπεί σε τυραννία, στρέφοντας με αυτόν τον τρόπο τη δημόσια συζήτηση γύρω από τους κινδύνους του κρατισμού και τις ευεργετικές επιδράσεις της οικονομικής ελευθερίας.

Ο Δρόμος προς την Δουλεία εκδόθηκε πρώτη φορά την Μάρτιο του 1944 στο Ηνωμένο Βασίλειο από τον εκδοτικό οίκο Routledge Press, ενώ τον Φεβρουάριο του επόμενου έτους το περιοδικό Look έθετε σε κυκλοφορία μία σύντομη, εικονογραφημένη περίληψη. Η περίληψη αυτή μεταφέρεται σήμερα στα ελληνικά, ερχόμενη να ενθυμίσει την απαράδεκτα ελλειμματική παρουσία έργων κλασικού φιλελευθερισμού στη χώρα μας. Ας ελπίσουμε πως η πρόσφατη μετάφραση του Συντάγματος της Ελευθερίας θα αποτελέσει ένα πρώτο βήμα για την περαιτέρω διάδοση και γνωριμία με το έργο του αυστριακού φιλόσοφου.

Greece is what you make of it

Τα πάντα πάνε κατά διαόλου, μου λένε. Η Ευρώπη μας έχει στην μπούκα, διεθνείς κερδοσκόποι ασελγούν στο ταλαιπωρημένο μας κορμάκι, ενώ ορδές εθνομηδενιστών πάνε να μας μαυρίσουν το μάτι παρέχοντας δικαιώματα σε λαθραίους λιγούρηδες.

Προσωπικά ούτε ασπάζομαι τους κλαυθμυρισμούς ούτε και χαλάω την καρδιά μου με όσους ονειρώττουν προβλέποντας κοινωνικές επαναστάσεις, διώξεις του μεγάλου κεφαλαίου, καθαρές φυλές και τρίχες κατσαρές. Παραμένω από τους λίγους συγκρατημένα αισιόδοξους, οι οποίοι πιστεύουμε πως η Ελλάδα μπορεί ν' αλλάξει, εφόσον όμως πρώτα αλλάξουμε οι ίδιοι εμείς. Εξωστρέφεια, δημιουργικότητα, πίστη στην ελευθερία και τις ικανότητες του κάθε ατόμου. Ας αντιμετωπίσουμε την κρίση ως ευκαιρία για να βγούμε ακόμα πιο δυνατοί. Σε παράφραση της μικρού μήκους ταινίας,

Greece is what you make of it. Be enterprising!

(πρωταγωνιστούν ο Bungenberg και η γκαρσόνα της Oxford Street- inside joke)

Η ώρα του κούταβου

Στην βεβαιότητα πως η κοινωνική αλληλεγγύη αποτελεί προνομιακό πεδίο της αριστεράς, έρχεται ως παρένθεση μία μικρή, πλην ενοχλητική ίσως ιδέα. Παλιό όσο και οι αμαρτίες του Καρόλου Μαρξ, το Αστικό Μέρισμα (Citizen's Dividend) επανέρχεται στον πολιτικό διάλογο, ως ενδιαφέρουσα εναλλακτική σε έναν χαώδη, πολυδάπανο και διάτρητο ιστό κοινωνικής προστασίας.

Την ιδέα επεξεργάστηκε πρώτος ο Thomas Paine στο έργο Agrarian Justice μεσούντων των ναπολεόντειων πολέμων, την επανέφερε ο οικονομολόγος Milton Friedman στη δεκαετία του εξήντα, ενώ μία επικαιροποιημένη της μορφή (das liberale Bürgergeld) αποτελεί την σημερινή προμετωπίδα αναμόρφωσης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, όπως αυτή εντάσσεται στο πολιτικό πρόγραμμα των Γερμανών Φιλελευθέρων του FDP.

Το αστικό μέρισμα, ως μέσο κοινωνικής συνοχής, αντικαθιστά κατακερματισμένα κοινωνικά επιδόματα και δαιδαλώδεις μηχανισμούς κοινωνικής αρωγής, προσφέροντας υπό μορφή μηνιαίας φορολογικής επιταγής (αρνητικός φόρος) συγκεκριμένο ποσό στον πολίτη που για τον άλφα ή βήτα λόγο μένει εκτός παραγωγικής διαδικασίας. Πρόκειται για μια πρόταση η οποία νοικοκυρεύει τα δημόσια οικονομικά, παρέχει κίνητρα παραγωγικότητας, ενώ ταυτόχρονα προστατεύει και τους πραγματικά αδύναμους συμπολίτες μας.

Δυστυχώς η πρόταση αυτή στην Ελλάδα δεν έχει τύχει της συζήτησης που της αξίζει και πιθανή απόπειρα εφαρμογής μάλλον που θα συναντούσε τα γνωστά προσκόμματα της πολιτικής ζωής του τόπου. Ας ελπίσουμε όμως πως ο υποτιτλισμός του ενημερωτικής ταινίας κινουμένων σχεδίων του Friedrich Naumann Stiftung θα αποτελέσει ένα πρώτο δειλό βήμα εξοικείωσης με την συγκεκριμένη ιδέα στα καθ’ ημάς.

Δοσοληψίαι εγένοντο εν Βηθλεέμ τη πόλει

Κυριολεκτικά τον Θεό τους δεν έχουν αυτοί οι φιλελεύθεροι... Ο λόγος αυτήν τη φορά για τον Lew Rockwell, παλαιοφιλελεύθερο(!) θιασώτη της Αυστριακής σχολής, πιστό καθολικό και πρόεδρο του αγνώστου στα καθ' ημάς Ludwig von Mises Institute.

Ο κύριος αυτός έρχεται λοιπόν και εξυμνεί μία αδικημένη διάσταση των Χριστουγέννων, αυτήν της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας και της καθοριστικής της συμβολής στην γέννηση του θεανθρώπου. Στο "The Economic Lessons of Bethlehem" ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με το γεγονός των Χριστουγέννων, όπως αυτό εντάχθηκε στο συγκεκριμένο οικονομικό πλαίσιο της εποχής.

"... It’s remarkable, then, to think that when the Word was made flesh with the birth of Jesus, it was through the intercessory work of a private businessman. Without his assistance, the story would have been very different indeed. People complain about the "commercialization" of Christmas, but clearly commerce was there from the beginning, playing an essential and laudable role.

And yet we don’t even know the innkeeper’s name. In two thousand years of celebrating Christmas, tributes today to the owner of the inn are absent. Such is the fate of the merchant throughout all history: doing well, doing good, and forgotten for his service to humanity."

Αλήθεια, πώς τον έλεγαν τον ιδιοκτήτη της φάτνης των αλόγων; Ολόκληρο το κείμενο μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.

Ο Canis Libertatis εύχεται ενόψει των εορτών στους ευάριθμους φίλους και αναγνώστες του χαρούμενες στιγμές, γεμάτες υγεία, προκοπή και ελευθερία. Είθε το νέο (οικονομικό) έτος να μας βρει όλους πνευματικά και υλικά πλουσιότερους!

Ένας ανερυθρίαστα κρατιστής Άγιος

Ο Άγιος Βασίλης μάλλον που δεν αποτελεί και την πλέον φιλελεύθερη φιγούρα των ημερών. Πώς κι έτσι; Δεν είναι καθόλου δύσκολο να παρατηρήσουμε πως αυτός ο παππούλης ντύνεται συνεχώς στα κόκκινα και πως κάθε χρόνο διανέμει αγαθά αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία κατασκευάζονται σε μια κομμούνα, κατόπιν κεντρικού σχεδιασμού και μακριά από κάθε υποψία αξιοκρατίας, διαφάνειας και εφαρμογής διεθνών λογιστικών προτύπων.

Η διαδικασία εμπλέκει καταναγκαστική εργασία νάνων, ενώ η βάση της επιχείρησης εντοπίζεται υπόπτως κοντά στην πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση. Ας μην σταθούμε όμως ούτε στην κόκκινη μύτη του ταράνδου – οδηγητή, ούτε και στην διατάραξη οικιακής ειρήνης που διαπράττεται καθ' έξιν δια της καμινάδας. Διότι αν κάτι έρχεται να ολοκληρώσει την εικόνα ενός κρατικοδίαιτου και αναποτελεσματικού επιχειρηματία, αυτό είναι η συστράτευση του με μεγάλους οικονομικούς κολοσσούς στο αίτημα για κρατικό bailout.

Όταν ήμουν μικρός πίστευα στον Άγιο Βασίλη. Σήμερα όμως πιστεύω στην ανάγκη ενός περισσότερο αποκεντρωμένου, ευέλικτου και αποτελεσματικού συστήματος διανομής δώρων. Ας του προτείνουμε κι αυτού μοντέλο εθελουσίας, κανείς μας δεν θα επιθυμούσε να τον δει χρονιάρες μέρες με πλακάτ στο λιμάνι.

Φιλελευθερισμός εν Κρήτη

Βρισκόμαστε στο έτος 2009 μ.Χ. και όλη η Νέα Δημοκρατία είναι υπό την εκλογική επικράτηση δεξιών αντιλήψεων. Όλη; Όχι! Ένα νησί ανυπόταχτων Κρητικών αντιστέκεται ακόμη και θα αντιστέκεται για πάντα στη φοβική δεξιά. Μία ματιά στα εκλογικά αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενδεικτική της διαφοροποίησης των κουζουλών όχι τόσο στα πρόσωπα, όσο στην επιθυμία τους για μια ανοικτή φιλελεύθερη παράταξη.

Ανακοίνωση σχετικά με τις εν Κρήτη εξελίξεις εξέδωσε σήμερα η Περιφερειακή Κίνηση της Φιλελεύθερης Συμμαχίας, όπου κατά πρώτον γίνεται μια σύντομη εκτίμηση του κλίματος και κατά δεύτερον απευθύνεται κάλεσμα για προβληματισμό και ανάληψη των ευθυνών που αναλογούν στον κάθε ελεύθερα σκεπτόμενο πολίτη. Την ανακοίνωση μπορείτε να την διαβάσετε στην ιστοσελίδα της ΠΠΚ Κρήτης, για οικονομία όμως την παραθέτω και εδώ.

Η Περιφερειακή Κίνηση Κρήτης της Φιλελεύθερης Συμμαχίας θεωρεί πως οι πρόσφατες εκλογές στο εσωτερικό της αξιωματικής αντιπολίτευσης θέτουν ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό προηγούμενο για τον τόπο. Η επικράτηση συντηρητικών αντιλήψεων εντός της Νέας Δημοκρατίας προμηνύει την είσοδο της σε παρατεταμένο πολιτικό χειμώνα και την σταδιακή αποξένωση του φιλελεύθερου μεταρρυθμιστικού κέντρου από μία φθαρμένη ηθικά και πολιτικά δεξιά.

Γίνεται εμφανής πλέον η τάση δημιουργίας ενός διακομματικού μετώπου, από την αντιδραστική αριστερά μέχρι τη φοβική άκρα δεξιά, το οποίο επιδιώκει την κατασυκοφάντηση και την εξάλειψη οποιασδήποτε, ακόμα και δειλής, προσπάθειας μεταρρυθμίσεων στην οικονομία και την κοινωνία. Ο αγώνας κατά του πέτρινου αυτού μετώπου μπορεί να δίνεται σε πολλά σημεία της χώρας. Ειδικά όμως στην Κρήτη, πατρίδα του ριζοσπάστη Καζαντζάκη και μητέρα του φιλελεύθερου Βενιζέλου, θέση δεν έχει ούτε ο παρεμβατικός κρατισμός, ούτε και η καιροσκοπική αποθησαύριση της ιστορικής μας συνείδησης.

Φιλελεύθεροι όλων των πολιτικών χώρων, πολλές φορές εγκλωβισμένοι σε εχθρικά προς αυτούς κόμματα, ασφυκτιούν και προβληματίζονται, τώρα ίσως εντονότερα από ποτέ. Οι εξελίξεις δείχνουν πως αργά μεν, σταθερά δε, δρομολογούνται οι συνθήκες εκείνε που θα επιτρέψουν την ανάδειξη ενός ισχυρού φιλελεύθερου πόλου στην Ελλάδα. Και πρωταρχικός σκοπός της Φιλελεύθερης Συμμαχίας ως κίνησης πολιτών είναι η συνδρομή στην υλοποίηση του στόχου αυτού.

http://kriti.greekliberals.net/

Facebook Group

Ποιός Φιλελευθερισμός;

Ο Κοινωνικός Φιλελευθερισμός και πώς θα τον αποκτήσετε

Του Αριστείδη Ν. Χατζή

Τουλάχιστον οι τρεις από τους τέσσερις υποψήφιους αρχηγούς της Νέας Δημοκρατίας συνιστούν τον κοινωνικό φιλελευθερισμό ως την καταλληλότερη ιδεολογία για ένα σύγχρονο, ευρωπαϊκό κεντροδεξιό κόμμα, που φιλοδοξεί να επανέλθει στην εξουσία. Δεν ακούγεται κακή ιδέα, αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος ότι έχει κλείσει τόσο εύκολα η ιδεολογική συζήτηση. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο σοβαρά προβλήματα:

(α) Ο Γιώργος Παπανδρέου είναι ο πλέον φιλελεύθερος αρχηγός του ΠΑΣΟΚ από το 1974 έως σήμερα. Είναι φιλελεύθερος με την αμερικανική έννοια του όρου (liberal), βέβαια, αλλά οπωσδήποτε φιλελεύθερος. Αν αμφιβάλλει κανείς, ας θυμηθεί τις δηλώσεις και τις κινήσεις του πριν γίνει αρχηγός του ΠΑΣΟΚ. Τις ανοησίες που αναγκάστηκε να υποστηρίξει για να παραμείνει αρχηγός στο ΠΑΣΟΚ και να το οδηγήσει στη νίκη στις εκλογές, δεν νομίζω να θέλει και ο ίδιος να τις θυμάται. Είναι βέβαιο ότι θα (προσπαθήσει τουλάχιστον να) εφαρμόσει φιλελεύθερες πολιτικές σε πολλούς τομείς, ακόμα και στην οικονομία. Δεν ξέρω αν το κατορθώσει και τι θα πετύχει. Το βέβαιο είναι ότι είναι φιλελεύθερος και οπωσδήποτε του «κοινωνικού» φιλελευθερισμού.

(β) Οι υποψήφιοι αρχηγοί της Ν. Δ. μάς δίνουν την εντύπωση, όταν αναφέρονται στον κοινωνικό φιλελευθερισμό, ότι έχουν στο μυαλό τους γι’ αυτόν ό, τι και όσοι τους ακούν: μια πολύ θολή εικόνα. Θεωρούν υποχρέωσή τους να είναι φιλελεύθεροι, εφόσον είναι κεντροδεξιοί, αλλά ταυτόχρονα νιώθουν και την ανάλογη ενοχή. Ελπίζουν όμως ότι ο κοινωνικός χαρακτήρας μπορεί να μετριάσει το φιλελευθερισμό τους.

Καταρχήν, φιλελεύθερος είναι αυτός που δίνει προτεραιότητα στην ελευθερία, είτε γιατί συνδέει τη φύση του ανθρώπου με κάποια αναπαλλοτρίωτα φυσικά δικαιώματα είτε διότι θεωρεί πως η ελευθερία οδηγεί μακροπρόθεσμα σε μεγαλύτερη κοινωνική ευημερία. Η ελευθερία (που ο φιλελεύθερος προσπαθεί να μεγιστοποιήσει) ταυτίζεται με την απουσία καταναγκασμών στις ατομικές επιλογές: το άτομο πρέπει να αφεθεί ελεύθερο στην προσωπική του ζωή, στις κοινωνικές του σχέσεις και στις οικονομικές του δραστηριότητες για να τις διαμορφώσει το ίδιο. Το κράτος πρέπει να αποτελεί το φορέα, ο οποίος έχει αποκλειστικό στόχο να βοηθήσει το άτομο να ζήσει ελεύθερο, εξασφαλίζοντας την απουσία καταναγκασμών.

Ως προς την προσωπική σφαίρα και την ιδιωτική ζωή, υπάρχει πια μια μεγάλη συναίνεση. Αλλά εδώ έχουμε και το πρώτο πρόβλημα με τη Ν.Δ. Το ΠΑΣΟΚ είναι πιο φιλελεύθερο από αυτήν στα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις ατομικές ελευθερίες και την προστασία των ατομικών επιλογών. Αυτό είναι ένα σοβαρό πρόβλημα, το οποίο θα πρέπει να ξεκαθαριστεί σύντομα. Περιμένουμε, για παράδειγμα, τις θέσεις των υποψήφιων αρχηγών της Ν.Δ. για θέματα όπως ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών, η αποποινικοποίηση της χρήσης ναρκωτικών ή η παράνομη και καταχρηστική αστυνομική βία.

Όσον αφορά την οικονομική ελευθερία, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Κανείς σοβαρός επιστήμονας ή φιλελεύθερος διανοητής δεν ισχυρίζεται ότι η αγορά λειτουργεί άψογα. Συμφωνούν, όμως, όλοι ότι η αγορά είναι ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος οικονομικής οργάνωσης, οδηγεί στην αύξηση του πλούτου και της κοινωνικής ευημερίας και είναι το μόνο οικονομικό σύστημα που είναι συμβατό με την προτεραιότητα της ελευθερίας. Από εκεί και πέρα υπάρχουν δύο ειδών αντιρρήσεις στην ελεύθερη αγορά: όταν δεν λειτουργεί σωστά οδηγεί σε άδικα αποτελέσματα, αλλά και όταν λειτουργεί σωστά, μπορεί και πάλι να οδηγήσει σε μεγάλες ανισότητες.

Οι φιλελεύθεροι μπορούν (και πρέπει) να αντιμετωπίσουν και τις δύο αντιρρήσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το κράτος μπορεί να διορθώσει τις «αποτυχίες» της αγοράς, κυρίως την αποτυχία συλλογικής δράσης. Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, απλώς θα κάνει τα πράγματα χειρότερα καθώς η αποτυχία του κράτους είναι μεγαλύτερη από εκείνη της αγοράς. Έτσι ο φιλελεύθερος είναι πολύ επιφυλακτικός στην κρατική παρέμβαση, επιλέγει, σε περίπτωση αμφιβολίας, υπέρ της ελευθερίας και μεταθέτει το βάρος της απόδειξης στους υποστηρικτές της παρέμβασης. Δεν θα διστάσει να αναθέσει στο κράτος το ρόλο παροχέα δημόσιων αγαθών, αλλά δεν θα σκεφτεί καν να το καταστήσει επιχειρηματία.

Το θέμα των διανεμητικών συνεπειών της ελεύθερης αγοράς είναι πιο δύσκολο. Αν η αγορά λειτουργεί ικανοποιητικά, ο φιλελεύθερος δεν παρεμβαίνει αν τα αποτελέσματα οδηγούν σε ανισότητες. Η παρέμβαση στο μηχανισμό της αγοράς θα ήταν αναποτελεσματική και άδικη. Αντίθετα μπορεί να παρέμβει με πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα κεντρικά, χρησιμοποιώντας τη φορολογική πολιτική και την πολιτική κοινωνικών παροχών με στόχο να μειώσει τις ακραίες ανισότητες, να ενισχύσει αυτούς που αποδεδειγμένα δεν μπορούν να επιβιώσουν σε μια ανταγωνιστική αγορά, αλλά και να αποφύγει τη στρέβλωση των κινήτρων. Η αναδιανομή αυτή θα πρέπει να έχει στόχο την αύξηση της κοινωνικής ευημερίας και όχι την εξίσωση της μιζέριας.

Εδώ η Ν.Δ. έχει ένα πλεονέκτημα απέναντι στο βαθύ ΠΑΣΟΚ με τα γνωστά αντανακλαστικά κατά της ελεύθερης αγοράς. Τα αντανακλαστικά, όμως, αυτά υπάρχουν και στο χώρο της Ν.Δ.

Το στοίχημα λοιπόν για τον νέο αρχηγό της Ν.Δ. είναι να μεταλλάξει το κόμμα της Ν.Δ. από ένα πρώην συντηρητικό κόμμα σε ένα σύγχρονο φιλελεύθερο κόμμα, που σέβεται τις επιλογές των προσώπων σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων τους, επιτρέπει στην αγορά να δημιουργήσει τον απαραίτητο πλούτο χρησιμοποιώντας το κράτος σαν εργαλείο διόρθωσης των προβλημάτων της και μερικής αλλά αποτελεσματικής αναδιανομής του πλούτου. Αν όλα αυτά τα ονομάσει κοινωνικό φιλελευθερισμό, δεν έχει τελικά και τόση σημασία.

Δήμου Επίκαιρα

Τελευταία φορά που με είχε απασχολήσει ο γραπτός λόγος του κου Δήμου φίλος μου συνέστησε να έρθω σε προσωπική επικοινωνία μαζί του. Αυτή τη φορά αφορμή στάθηκε η παρέμβαση του στο ζήτημα διαδοχής ηγεσίας της Νέας Δημοκρατίας, όπου σκιαγραφούσε το προφίλ του επόμενου. Αυτή τη φορά τον ρώτησα και προς τιμήν του μου απάντησε άμεσα. Εξακολουθώ βέβαια να μην κατανοώ που τίθεται η διαχωριστική γραμμή μεταξύ νέο- και σκέτου φιλελεύθερου. Προσωπική μου άποψη πως πρόκειται για ένα εννοιολογικό παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, από το οποίο στην τελική βγαίνουμε χαμένοι.

Αγαπητέ κύριε Δήμου,

η πρόσφατη ανάρτηση σας στα Επίκαιρα καλεί την αξιωματική αντιπολίτευση να εκλέξει αρχηγό - κάτοχο μιας σύγχρονης εκδοχής "του πολιτικού και οικονομικού φιλελευθερισμού (που δεν θα είναι νέο-φιλελεύθερη)". Ακόμα και με μία γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο καταλήγει κάποιος στο συμπέρασμα πως η διεθνής χρήση του όρου "νέο-φιλελεύθερισμός" αφενός αναφέρεται σε έργο πολιτικών φιλοσόφων και οικονομολόγων των αρχών και μέσων του εικοστού αιώνα και αφετέρου χρησιμοποιείται σήμερα από όσους εναντιώνονται σε εν γένει φιλελεύθερες πολιτικές πρακτικές. Στη χώρα μας μάλιστα η λέξη έχει διαστρεβλωθεί και δυσφημιστεί τόσο - όπως έχετε ο ίδιος γράψει - που ως σκέψη ντρέπεται να πει το όνομα της.

Εκτιμώντας ιδιαίτερα την πορεία σας και το πολιτικό σας αισθητήριο θα σας παρακαλούσα να μου διευκρινίσετε εν συντομία τι στοιχειοθετεί για εσάς "νέο-φιλελεύθερη" εκδοχή του φιλελευθερισμού και για ποιόν λόγο καλείτε τον αυριανό επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης αφενός να απέχει από αυτήν και αφετέρου να είναι "ένας Στέφανος Μάνος, λίγο πιο διπλωμάτης και τριάντα χρόνια νεότερος". Η υιοθέτηση και χρήση εκ μέρους σας ενός σκιάχτρου, αυτού του νέο-φιλελευθερισμού και ο ακόλουθος ασαφής διαχωρισμός που επιχειρείτε με τον κλασικό φιλελευθερισμό μου προκαλεί απορία και λύπη. Προς το παρόν οδηγούμαι στο συμπέρασμα πως νέο-φιλελεύθερος για εσάς είναι ο πολιτικός εκείνος, ο οποίος κατά την άσκηση φιλελεύθερης πολιτικής δεν κατέχει την υψηλή τέχνη της διπλωματίας.

- Περίεργο πως συνδυάσατε τα δύο... η διπλωματία αναφέρεται μόνο στο προσωπικό στυλ του Στ.Μ. - συχνά ήταν ωμός και σόκαρε.

Πολύ σύντομα θα πω ότι νεο-φιλελευθερισμός είναι εκείνη η σχολή του οικονομικού φιλελευθερισμού που πιστεύει στην απόλυτη αυτόματη αυτορρύθμιση της αγοράς και στην μέγιστη συρρίκνωση του κράτους (σχεδόν στην κατάργησή του). Πιστεύω ότι - όπως κάθε ακραία άποψη - είναι λανθασμένη. Και η αγορά χρειάζεται παρεμβάσεις (όσο το δυνατό λιγότερες) και το κράτος έχει να επιτέλεσει ένα ρυθμιστικό ρόλο. Υπάρχει ανάμεσα στον Keynes και στον Friedmann ένας δρόμος της καμήλας...