Μνημόνιο για τη φτώχεια

Με εξαιρετικά επίκαιρο τίτλο ελέω IMF, το "Μνημόνιο για τη Φτώχεια" δεν αποτελεί καρπό κάποιας επιτροπής τεχνοκρατών· αποτελεί έργο του γάλλου ιστορικού και πολιτικού Alexis de Tocqueville, ενός εκ των πατέρων της φιλελεύθερης και αδογμάτιστης σκέψης.

Επηρεασμένος από δύο ταξίδια του στην πρώιμη βικτωριανή Αγγλία και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των εργαζόμενων στην εκεί βιομηχανία, ο de Tocqueville πραγματεύεται το φαινόμενο της φτώχειας και εξετάζει τρόπους αντιμετώπισης με πραγματισμό, εμφορούμενος όμως παράλληλα και από μία βαθιά αίσθηση ανθρώπινης αλληλεγγύης. Το Mémoire sur le paupérisme είναι ένα σύντομο έργο, γραμμένο με εύληπτο και οξυδερκή τρόπο, το οποίο σήμερα μπορεί να ανευρεθεί ως public domain [en] [fr] και να αναγνωσθεί μέσα σε ένα απόγευμα. Στην ελληνική αγορά το έργο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις, σε εξαιρετική μετάφραση Ελίζας Παπαδάκη και προτείνεται ανεπιφύλακτα ως καλοκαιρινό ανάγνωσμα.

Σε περίπτωση που η ανάρτηση σας βρίσκει ήδη με τα πόδια χωμένα στα βότσαλα κάποιας παραλίας, αξίζει να διαβάσετε ένα μικρό απόσπασμα, ως αντιπρόταση στην εξαθλίωση που μπορούν να επιφέρουν  το κράτος πρόνοιας και η κοινωνική πολιτική, όπως αυτή ασκείται σήμερα.

"Αναγνωρίζω οτι η ατομική φιλανθρωπία παράγει σχεδόν πάντοτε χρήσιμα αποτελέσματα. Αντιμετωπίζει τη βαρύτερη δυστυχία, βαδίζει αθόρυβα πίσω από την κακοτυχία και θεραπεύει, απροειδοποίητα και σιωπηρά, τα δεινά που η τελευταία έχει επιφέρει. Εμφανίζεται παντού όπου υπάρχουν δυστυχισμένοι που χρειάζονται βοήθεια· μεγαλώνει με τον πόνο τους, ωστόσο κανείς δεν μπορέι αστόχαστα να βασιστεί σε αυτήν, γιατι χίλια δυο απρόοπτα μπορούν να καθυστερήσουν ή να ανακόψουν την πορεία της· δεν ξέρεις πού θα τη συναντήσεις, ούτε αυτή ακούει την κραυγή του κάθε πόνου.

Αναγνωρίζω επίσης ότι ο συνεταιρισμός φιλάνθρωπων προσώπων, καθώς παρέχει οργανωμένη βοήθεια, μπορεί να προσδώσει στην ατομική φιλανθρωπία μεγαλύτερη δραστικότητα και ισχύ· αναγνωρίζω όχι μόνον τη χρησιμότητα, αλλά και την αναγκαιότητα μιας δημόσιας πρόνοιας που θα εφαρμόζεται σε αναπότρεπτα δεινά, όπως είναι η αδυναμία της παιδικής ηλικίας, η ανημποριά των γηρατειών, η αρρώστια, η τρέλα· αναγνωρίζω επίσης την προσωρινή χρησιμότητά της σε καιρούς φυσικών καταστροφών που κάποτε ξεφεύγουν από τα χέρια του Θεού και έρχονται να αναγγείλουν στα έθνη την οργή Του. Η αρωγή του κράτους είναι τότε εξίσου στιμιαία, απρόβλεπτη και περαστική, όπως το ίδιο το κακό.

Κατανοώ επίσης τη δημόσια πρόνοια όταν ανοίγει σχολεία για τα παιδιά των φτωχών και όταν χορηγεί δωρεάν στη διανόηση τα μέσα για να αποκτήσει με την εργασία τα αγαθά που χρειάζεται το σώμα.

Εντούτοις, είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι κάθε διοικητικό σύστημα που έχει σκοπό να καλύπτει, σε τακτική και μόνιμη βάση, τις ανάγκες του φτωχού θα γεννήσει περισσότερη δυστυχία από όση μπορεί να θεραπεύσει, θα διαφθείρει τον πληθυσμό που θέλει να βοηθήσει και να παρηγορήσει, θα μετατρέψει με τον καιρό τους πλουσίους σε απλούς παραγωγούς των φτωχών, θα στερέψει τις πηγές της αποταμίευσης, θα ανακόψει τη συσσώρευση των κεφαλαίων, θα συμπιέσει την ανάπτυξη του εμπορίου, θα μουδιάσει την οικονομική δραστηριότητα και τη βιομηχανία και θα καταλήξει να προκαλέσει μια βίαιη επανάσταση στο κράτος, όταν ο αριθμός αυτών που λαμβάνουν ελεημοσύνη σχεδόν θα έχει εξισωθεί με τον αριθμό εκείνων που τη χορηγούν, ενώ ο άπορος, μη μπορώντας πια να αντλεί πόρους από τους ξεπεσμένους πλουσίους για να καλύψει τις ανάγκες του, θα ανακαλύψει οτι είναι ευκολότερο να αρπάξει ξαφνικά τα αγαθά τους παρά να ζητήσει την αρωγή τους".

pp 72-73