7 Νοε 2009

Ποιός Φιλελευθερισμός;


Ο Κοινωνικός Φιλελευθερισμός και πώς θα τον αποκτήσετε

Του Αριστείδη Ν. Χατζή

Τουλάχιστον οι τρεις από τους τέσσερις υποψήφιους αρχηγούς της Νέας Δημοκρατίας συνιστούν τον κοινωνικό φιλελευθερισμό ως την καταλληλότερη ιδεολογία για ένα σύγχρονο, ευρωπαϊκό κεντροδεξιό κόμμα, που φιλοδοξεί να επανέλθει στην εξουσία. Δεν ακούγεται κακή ιδέα, αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος ότι έχει κλείσει τόσο εύκολα η ιδεολογική συζήτηση. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο σοβαρά προβλήματα:

(α) Ο Γιώργος Παπανδρέου είναι ο πλέον φιλελεύθερος αρχηγός του ΠΑΣΟΚ από το 1974 έως σήμερα. Είναι φιλελεύθερος με την αμερικανική έννοια του όρου (liberal), βέβαια, αλλά οπωσδήποτε φιλελεύθερος. Αν αμφιβάλλει κανείς, ας θυμηθεί τις δηλώσεις και τις κινήσεις του πριν γίνει αρχηγός του ΠΑΣΟΚ. Τις ανοησίες που αναγκάστηκε να υποστηρίξει για να παραμείνει αρχηγός στο ΠΑΣΟΚ και να το οδηγήσει στη νίκη στις εκλογές, δεν νομίζω να θέλει και ο ίδιος να τις θυμάται. Είναι βέβαιο ότι θα (προσπαθήσει τουλάχιστον να) εφαρμόσει φιλελεύθερες πολιτικές σε πολλούς τομείς, ακόμα και στην οικονομία. Δεν ξέρω αν το κατορθώσει και τι θα πετύχει. Το βέβαιο είναι ότι είναι φιλελεύθερος και οπωσδήποτε του «κοινωνικού» φιλελευθερισμού.

(β) Οι υποψήφιοι αρχηγοί της Ν. Δ. μάς δίνουν την εντύπωση, όταν αναφέρονται στον κοινωνικό φιλελευθερισμό, ότι έχουν στο μυαλό τους γι’ αυτόν ό, τι και όσοι τους ακούν: μια πολύ θολή εικόνα. Θεωρούν υποχρέωσή τους να είναι φιλελεύθεροι, εφόσον είναι κεντροδεξιοί, αλλά ταυτόχρονα νιώθουν και την ανάλογη ενοχή. Ελπίζουν όμως ότι ο κοινωνικός χαρακτήρας μπορεί να μετριάσει το φιλελευθερισμό τους.

Καταρχήν, φιλελεύθερος είναι αυτός που δίνει προτεραιότητα στην ελευθερία, είτε γιατί συνδέει τη φύση του ανθρώπου με κάποια αναπαλλοτρίωτα φυσικά δικαιώματα είτε διότι θεωρεί πως η ελευθερία οδηγεί μακροπρόθεσμα σε μεγαλύτερη κοινωνική ευημερία. Η ελευθερία (που ο φιλελεύθερος προσπαθεί να μεγιστοποιήσει) ταυτίζεται με την απουσία καταναγκασμών στις ατομικές επιλογές: το άτομο πρέπει να αφεθεί ελεύθερο στην προσωπική του ζωή, στις κοινωνικές του σχέσεις και στις οικονομικές του δραστηριότητες για να τις διαμορφώσει το ίδιο. Το κράτος πρέπει να αποτελεί το φορέα, ο οποίος έχει αποκλειστικό στόχο να βοηθήσει το άτομο να ζήσει ελεύθερο, εξασφαλίζοντας την απουσία καταναγκασμών.

Ως προς την προσωπική σφαίρα και την ιδιωτική ζωή, υπάρχει πια μια μεγάλη συναίνεση. Αλλά εδώ έχουμε και το πρώτο πρόβλημα με τη Ν.Δ. Το ΠΑΣΟΚ είναι πιο φιλελεύθερο από αυτήν στα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις ατομικές ελευθερίες και την προστασία των ατομικών επιλογών. Αυτό είναι ένα σοβαρό πρόβλημα, το οποίο θα πρέπει να ξεκαθαριστεί σύντομα. Περιμένουμε, για παράδειγμα, τις θέσεις των υποψήφιων αρχηγών της Ν.Δ. για θέματα όπως ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών, η αποποινικοποίηση της χρήσης ναρκωτικών ή η παράνομη και καταχρηστική αστυνομική βία.

Όσον αφορά την οικονομική ελευθερία, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Κανείς σοβαρός επιστήμονας ή φιλελεύθερος διανοητής δεν ισχυρίζεται ότι η αγορά λειτουργεί άψογα. Συμφωνούν, όμως, όλοι ότι η αγορά είναι ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος οικονομικής οργάνωσης, οδηγεί στην αύξηση του πλούτου και της κοινωνικής ευημερίας και είναι το μόνο οικονομικό σύστημα που είναι συμβατό με την προτεραιότητα της ελευθερίας. Από εκεί και πέρα υπάρχουν δύο ειδών αντιρρήσεις στην ελεύθερη αγορά: όταν δεν λειτουργεί σωστά οδηγεί σε άδικα αποτελέσματα, αλλά και όταν λειτουργεί σωστά, μπορεί και πάλι να οδηγήσει σε μεγάλες ανισότητες.

Οι φιλελεύθεροι μπορούν (και πρέπει) να αντιμετωπίσουν και τις δύο αντιρρήσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το κράτος μπορεί να διορθώσει τις «αποτυχίες» της αγοράς, κυρίως την αποτυχία συλλογικής δράσης. Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, απλώς θα κάνει τα πράγματα χειρότερα καθώς η αποτυχία του κράτους είναι μεγαλύτερη από εκείνη της αγοράς. Έτσι ο φιλελεύθερος είναι πολύ επιφυλακτικός στην κρατική παρέμβαση, επιλέγει, σε περίπτωση αμφιβολίας, υπέρ της ελευθερίας και μεταθέτει το βάρος της απόδειξης στους υποστηρικτές της παρέμβασης. Δεν θα διστάσει να αναθέσει στο κράτος το ρόλο παροχέα δημόσιων αγαθών, αλλά δεν θα σκεφτεί καν να το καταστήσει επιχειρηματία.

Το θέμα των διανεμητικών συνεπειών της ελεύθερης αγοράς είναι πιο δύσκολο. Αν η αγορά λειτουργεί ικανοποιητικά, ο φιλελεύθερος δεν παρεμβαίνει αν τα αποτελέσματα οδηγούν σε ανισότητες. Η παρέμβαση στο μηχανισμό της αγοράς θα ήταν αναποτελεσματική και άδικη. Αντίθετα μπορεί να παρέμβει με πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα κεντρικά, χρησιμοποιώντας τη φορολογική πολιτική και την πολιτική κοινωνικών παροχών με στόχο να μειώσει τις ακραίες ανισότητες, να ενισχύσει αυτούς που αποδεδειγμένα δεν μπορούν να επιβιώσουν σε μια ανταγωνιστική αγορά, αλλά και να αποφύγει τη στρέβλωση των κινήτρων. Η αναδιανομή αυτή θα πρέπει να έχει στόχο την αύξηση της κοινωνικής ευημερίας και όχι την εξίσωση της μιζέριας.

Εδώ η Ν.Δ. έχει ένα πλεονέκτημα απέναντι στο βαθύ ΠΑΣΟΚ με τα γνωστά αντανακλαστικά κατά της ελεύθερης αγοράς. Τα αντανακλαστικά, όμως, αυτά υπάρχουν και στο χώρο της Ν.Δ.

Το στοίχημα λοιπόν για τον νέο αρχηγό της Ν.Δ. είναι να μεταλλάξει το κόμμα της Ν.Δ. από ένα πρώην συντηρητικό κόμμα σε ένα σύγχρονο φιλελεύθερο κόμμα, που σέβεται τις επιλογές των προσώπων σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων τους, επιτρέπει στην αγορά να δημιουργήσει τον απαραίτητο πλούτο χρησιμοποιώντας το κράτος σαν εργαλείο διόρθωσης των προβλημάτων της και μερικής αλλά αποτελεσματικής αναδιανομής του πλούτου. Αν όλα αυτά τα ονομάσει κοινωνικό φιλελευθερισμό, δεν έχει τελικά και τόση σημασία.

7 σχόλια:

Cacofonix είπε...

Underlying most arguments against the free market is a lack of belief in freedom itself.
Milton Friedman

Ο λίβεραλ πρωθυπουργός βασίσθηκε σε κατεξοχήν αντι φιλελεύθερη ρητορική προεκλογικά, έτσι ώστε να εκλεγέι.

Οι ενέργειες του μετά την εκλογή, πέρα από τα σάλτα μορτάλε σε διάφορα θέματα, οδηγούν στο ασφαλέστατο συμπέρασμα ότι ο λίβεραλ πρωθυπουργός μας είναι σαφέστατα ενάντια στην ελεύθερη αγορά...

Το αν πρόκειται να κάνει ένα ακόμη σάλτο μορτάλε και να υιοθετήσει τον οικονομικό φιλελευθερισμό - ο οποίος προϋποθέτει την ηθική ελευθερία κι όχι την ασύδοτη - τον μόνο δηλαδή δρόμο για την έξοδο από την κρίση, μένει να το δούμε. Τα πρώτα στοιχεία δεν δείχνουν προς τη λίβεραλ οικονομική πολιτική.

Η νεόκοπη θεωρία των αμερικανών λίβεραλ σε αντίθεση με τους πραγματικούς φιλελεύθερους της Αμερικής, τους ρεπουμπλικάνους, που απεχθάνονται την κρατική οικονομική παρέμβαση ως ο διάολος το λιβανι, είναι μια ανόητη αλαφούζεια θεωρία, εμπνευσμένη από τον Πάσχοντα και τους συν' αυτώ. Φυσικά εξυπηρετεί άλλου είδους συμφέροντα αλλά κι αυτό είναι ένα άλλο θέμα...

Ωστόσο και μόνο ότι χρειάζεται 4-5 γραμμές για να την εξηγήσουν κάθε φορά (Καταρχήν, φιλελεύθερος ... ατομικών επιλογών.) που προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν αυτή τη θεωρία, φανερώνει ακριβώς και το άτοπο της ανούσιας αυτής συλλογιστικής.

Άλλωστε ας μην ξεχνάμε ότι ο λίβεραλ πρωθυπουργός μας είναι κι αντιπρόεδρος της διεθνούς σοσιαλιστικής και νομίζω ότι αυτό κάτι μας λέει.

Οι αρλούμπες περί κοινωνικής κι ατομικής ελευθερίας είναι ένα άλλο θέμα, που στην "κατάσταση έκτακτης ανάγκης" που βρισκόμαστε όπως μας προειδοποίσε ο λίβεραλ, είναι περιτές πολυτέλειες.

Γιατί, όπως σωστά επισήμανε κι ο Γιανναράς σε μια από τις τελευταίες του επιφυλίδες, ένας δανεισμένος άνθρωπος ή κράτος, δεν μπορεί να είναι κι ελεύθερος. Κι όσο πιο πολύ δανείζεσαι τόσο πιο πολύ χάνεις την ελευθερία σου...

ΥΓ Για τη ΝΔ έχω να κάνω αντίστοιχο σχόλιο με την ιδεολογική της ταυτότητα:


(Ακριβώς! Το απόλυτο κενό...)

Cacofonix είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Cacofonix είπε...

Και για να μην το ξεχάσω, το κεντρικό άρθρο της Εστίας του σαββάτου, περιγράφει πάνω κάτω τα ίδια που λέω...

Και κοίτα να δεις συμπτώσεις. Συνήθως εκεί αρθρογραφεί ο Ανδριανόπουλος...

Manoliscus είπε...

@Cacofonix

Είναι πρόεδρος, όχι αντιπρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και μάλιστα βρίσκεται στη δεύτερη κατά σειρά θητεία. Και αυτό πράγματι μας λέει κάτι τόσο για τον ίδιο όσο και για την οργάνωση της οποίας ηγείται.

Παρόλα αυτά το ποιός θα θεωρηθεί πραγματικός φιλελεύθερος και ποιός "φιλελεύθερος" είναι μία συζήτηση η οποία, όπως καταλήγει και ο κος Χατζής δεν έχει και τόση σημασία.

Cacofonix είπε...

Είναι κι αυτό στα πλαίσια της Αλαφούζειας νεολαλιάς; Οι φιλελευθεροι είχαν σαν λάβαρο πάντα τον οικονομικό φιλελευθερισμό.

Για παράδειγμα, η Θάτσερ, βαθιά θρησκευόμενο άτομο και άρα σύμφωνα με την μανδραβέλεια λογική όχι φιλελεύθερη, δήλωσε ότι ήταν τραγικό λάθος της κυβερνησής της ότι απελευθέρωσε το καθεστώς των εκτρώσεων.

Αλλά δεν θα σου πω το γιατί. Όποιος θέλει να ξέρει ψάχνει. Κι όταν το βρεις στείλτο στον Μανδραβέλη μπας και σταματήσει τις μπούρδες του...

Cacofonix είπε...

Και φυσικά αυτό στο οποίο καταλήγει ο συγγραφέας, ελάχιστα έχει να κάνει με το φιλελυθερισμό, αφού κι αυτός, όπως κάθε καλός σοσιαλιστής, καίγεται με την αναδιανομή του πλούτου, που τη βάζει στον ίδιο βαθμό με την παραγωγή του πλούτου.

Κανένας φιλελευθερος στα καλά του δεν θα ενδιαφερόταν για την αναδιανομή του πλούτου per se. Θα τον ενδιέφερε να δώσει ευκαιρίες σε όλους για να αποκτήσουν πλούτο ναι. Αλλά τη μισητή λέξη αναδιανομή του πλούτου δεν θα την εκστομίσει ποτέ από το στόμα του.

Βέβαια είναι φανερό ότι κι ο συγγραφέας κι οι Αλαλφούζειοι ότι διαβλέπουν ότι ο George Pap Junior, είτε θα πρέπει να εγκαταλείψει τα σοσιαλιστικά του ιδεώδη και να εφαρμόσει σκληρές νεοφιλελεύθερες πολιτικές, είτε ότι θα χάσει την εξουσία σύντομα...

ΥΓ Πες επίσης του Πάσχου ότι άλλα έξι κομματικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ εξαργύρωσαν τις διατακτικές που κρατούσαν στο χερι από τις εκλογές. Ξέρει εκείνος... Άκου δεν χρωστά ο Γιωργάκης πουθενά...

Cacofonix είπε...

Σε συνέχεια θα αναφέρω το άρθρο του Μαντέλα "Ο Χάγιεκ, οι ακάλυπτες επιταγές και ο Δαρβίνος":

Ο Χάγιεκ το έγραφε, αλλά ποιος τον διάβαζε και κυρίως ποιος τον μετέφραζε. «Καμία κοινωνία», υποστήριζε, «δεν μπορεί να έχει πολιτική ελευθερία, όταν λείπει η οικονομική ελευθερία».

Βεβαίως, η αγορά όταν αφήνεται να λειτουργήσει, έχει τρόπους να βρίσκει λύσεις, ακόμα και στα πιο δισεπίλυτα προβλήματα. Και το έχει αποδείξει. Αλλά δυστυχώς δεν αφήνεται. Γιατί τότε μπορεί να αποδειχθεί, μεταξύ άλλων, ότι οι εν Ελλάδι κήνσορες της πολιτικής ελευθερίας είναι πουκάμισα αδειανά.


Αυτά για το ποιος είναι "φιλεέυθερος". Σίγουρα όχι ο Ομπάμπα ούτε ο Ομάμα...