Freedom an’ Ráki gang thegither

Στην πρόσφατη διαφήμιση του ΟΤΕ οι Κρήτες καζανάρηδες έχουν στήσει μία πρότυπη επιχείρηση απόσταξης και εμπορίας ρακής. Με εξασφαλισμένη την πρόσβαση στο διαδίκτυο (e-raki) εξάγουν το προϊόν τους σε όλα τη μήκη και πλάτη της γης, χωρίς αυτό να τους αποσπά από αγαπημένες ασχολίες, όπως το τσαγκρούνισμα της λύρας και το αγαπημένο παιχνίδι με τις τάπες των βαρελιών.

"Η επιχείρηση σου φτάνει εκεί που φτάνει η επικοινωνία της" καταλήγει η διαφήμιση. Κατά πόσο όμως ο ισχυρισμός αυτός ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα; Τα κρητικά ρακοκάζανα αποτελούν πράγματι αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής παράδοσης και το απόσταγμα είναι ιδιαίτερα δημοφιλές, κατά βάση στην εσωτερική αγορά.

by Cretense, trekearth

Και εδώ όμως ο σοφός όμως Έλλην νομοθέτης έχει προφθάσει να μεριμνήσει, ορθώνοντας σημαντικά προσκόμματα για τον μικρό παραγωγό που παίζει λύρα και σερφάρει με conn-x. Συγκεκριμένα, το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο (Ν. 2969/01 και συναφείς υπουργικές αποφάσεις) απαγορεύει ρητά στους παραδοσιακούς καζανάρηδες τόσο την εμφιάλωση όσο και την τυποποίηση του προϊόντος απόσταξης.

Εξασφαλίζοντας τους μεν ιδιαίτερο φορολογικό καθεστώς, τους αποκλείει από την τυποποίηση και ευρεία διακίνηση της τσικουδιάς, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα αυτό μόνο σε επαγγελματίες ποτοποιούς. Μάλιστα στο προσεχές διάστημα η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί για τους πρώτους, με νομοσχέδιο, το οποίο πιθανολογείται πως θα απαγορεύσει την αμεσολάβητη σχέση παραγωγού - καταναλωτή, υποχρεώνοντας όλους τους μικρούς αποσταγματοποιούς να συμβάλλονται με ποτοποιίες, προκειμένου να εξασφαλίσουν την οικονομική βιωσιμότητα της διαδικασίας.

Στη βάση της επικείμενης νομοθετικής ρύθμισης βρίσκεται η διασφάλιση των ποιοτικών κριτηρίων του προϊόντος, όπως και η προστασία των μεγαλύτερων αποσταγματοποιών από τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Ανασηκώνοντας όμως το χαλί, δεν μας είναι δύσκολο να εντοπίσουμε και τον φοροεισπρακτικό χαρακτήρα του μέτρου. Οι συνθήκες ανταγωνισμού εναρμονίζονται μεν μεσοπρόθεσμα και τα δημόσια έσοδα μεγενθύνονται, παράπλευρη όμως απώλεια  όλων αυτών θα είναι η παρεμπόδιση μιας παράδοσης αιώνων και η πιθανή μετατροπή του ρακοκάζανου σε μουσειακό έκθεμα.

Η ανάμειξη του κράτους στην διαδικασία απόσταξης και διάθεσης αλκοολούχων προϊόντων δεν πρέπει να λαμβάνεται αψήφιστα, καθώς ιστορικό προηγούμενο υπάρχει και είναι ιδιαίτερα διδακτικό. Η επιβολή φόρου στα αποστάγματα οδήγησε για παράδειγμα τους αμερικάνους παραγωγούς του 18ου αιώνα σε ένοπλη στάση, η οποία κατέληξε στην εξαφάνιση του Federalist Party από τον πολιτικό χάρτη των ΗΠΑ. Ακόμα παλαιότερα, στην Σκωτία του 1780, η υψηλή φορολόγηση του αλκοόλ ήταν υπεύθυνη για τη λειτουργία οκτώ νόμιμων και τετρακοσίων παράνομων αποστακτηρίων, ενώ και σήμερα αρκεί μια βραδινή βόλτα στα μπουλεβάρτα της Βαρκελώνης για να διαπιστωθεί η άνθιση μιας παράλληλης μαύρης αγοράς αλκοόλης.

Προκειμένου λοιπόν η γραφική αυτή διαφήμιση να βρίσκει πραγματικό έρεισμα στην οικονομία του τόπου και η rather exquisite taste της ρακής να φτάσει στο ποτήρι του κάθε Brian Barbershop, η κατεύθυνση δεν βρίσκεται στην επιβολή επιπρόσθετων έμμεσων περιορισμών, αλλά στην αναγνώριση και προαγωγή αυτής της παραδοσιακής διαδικασίας απόσταξης, η οποία άλλωστε αποτελεί και ένα από τα δυνατότερα συγκρητικά μας πλεονεκτήματα. Τόσο στην εξαγωγική οικονομία όσο και στo ευρύτερο πολιτισμικό μας περιβάλλον.

Carmina pastoris cretensis

Omnia vincit Amor; et nos cedamus Amori (Ecloga X, versus 69)

Η σύλληψη του αιώνα

Η πλατεία ήταν γεμάτη, δίχως όμως το νόημα νά 'χει κάτι απ' τις φωτιές. Ερυθρά λάβαρα, ντουντούκες, πλακάτ, υψωμένοι γρόνθοι και λοιπά συμπαρομαρτούντα. Σύντροφος διαδηλωτής μεταφέρεται σηκωτός από τις ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας σε αστυνομική κλούβα, προκειμένου να διακομισθεί στο τμήμα για τα περαιτέρω. Οι στιγμές που καταγράφονται είναι πράγματι σπάνιες και προσφέρουν μοναδική τονωτική ένεση στον ρωσικό κατασταλτικό μηχανισμό.

Αφού οι μιλιταίρ κρανιοφόροι τσουβαλιάσουν τον νεαρό, ο φακός καταγράφει μία συντρόφισσα γιαγιά, η οποία σπεύδει προς αντιπερισπασμό, σχηματίζοντας παράλληλα μονάχη της ανθρώπινη αλυσίδα πίσω από την κλούβα. Οι αλληλέγγυοι σύντροφοι διαδηλωτές δράττονται τις ευκαιρίας, ανοίγουν την πόρτα και αφήνουν τα όργανα του νόμου και της τάξης με την απορία.

Η περιγραφή ίσως ήταν λιγότερο φαιδρή, αν δεν συνοδευόταν και από μία άναρθρη μουσική επένδυση, τις οποίας οι στίχοι είχαν κάποτε πέσει θύμα του ίδιου μηχανισμού καταστολής, ως ιδεολογικά επικίνδυνοι. Τα εύσημα πάντως δέον είναι όπως αποδοθούν στο ακέραιο.

Κανένας Νόμος να μην Περιορίζει την Ελευθερία του Λόγου και της Έκφρασης

του Αριστείδη Χατζή*

Στις 4 Οκτωβρίου 1976 ο Frank Collin, ηγέτης μιας μικρής ομάδας νεοναζί στο Σικάγο ζήτησε άδεια για να παρελάσει με την ομάδα του στο προάστιο Σκόκι. Οι δημοτικές αρχές έθεσαν κάποιες προϋποθέσεις που καθιστούσαν αδύνατη την παρέλαση και οι νεοναζί κατέφυγαν στα δικαστήρια.

Στις 28 Απριλίου 1977 το τοπικό δικαστήριο δικαίωσε τον δήμο καθώς στο Σκόκι οι 40.000 από τους 70.000 κατοίκους του ήταν εβραϊκής καταγωγής, οι 5.000 μάλιστα από αυτούς ήταν επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος. Γι’ αυτό άλλωστε οι νεοναζί επέλεξαν το Σκόκι για την παρέλασή τους. Στην παρέλαση αυτή σχεδίαζαν να φορέσουν στολές του γερμανικού ναζιστικού κόμματος και να φέρουν σημαίες με σβάστικες.

Ο στόχος των ναζί ήταν προφανής: η παρέλαση μπροστά από τα σπίτια ανθρώπων που επέζησαν από το ολοκαύτωμα ή έστω ανθρώπων που έχασαν αγαπημένα πρόσωπα σ’ αυτό θα προκαλούσε ισχυρή ψυχική οδύνη στον εβραϊκής καταγωγής πληθυσμό του Σκόκι.

Αυτό ισχυρίστηκαν οι δικηγόροι της κοινότητας του Σκόκι στα δικαστήρια, τονίζοντας ακόμα ότι ο λόγος μίσους, ο ρατσιστικός και μισαλλόδοξος λόγος, δεν θα πρέπει να προστατεύεται καθώς ισοδυναμεί με φυσική βία (και ορισμένες φορές είναι πολύ πιο οδυνηρός). Επιπλέον η παρουσία των Ναζί στο Σκόκι θα οδηγούσε οπωσδήποτε σε βίαιες συγκρούσεις που δεν θα μπορούσαν να ελεγχθούν από τις αρχές.

Μόνο με την απόλυτα ελεύθερη αγορά των ιδεών μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ανοικτά τον μισαλλόδοξο λόγο και μόνο έτσι μπορούμε να ελέγχουμε τις αρχές μας και τις αντιλήψεις μας συνεχώς, χωρίς να εφησυχάζουμε ποτέ.

Όμως οι νεοναζί βρήκαν έναν ανεπιθύμητο γι’ αυτούς σύμμαχο. Την American Civil Liberties Union (ACLU), τη μεγαλύτερη φιλελεύθερη οργάνωση προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων στις Η.Π.Α. Η ACLU κατέφυγε στα ομοσπονδιακά δικαστήρια και κέρδισε εκ μέρους των νεοναζί όλες τις δικαστικές διαμάχες με αποκορύφωμα τις αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου της Πολιτείας του Ιλλινόι και του 7ου Περιφερειακού Εφετείου.

Τα αμερικάνικα δικαστήρια δικαίωσαν ουσιαστικά όχι τους Ναζί (που τελικά δεν παρέλασαν στο Σκόκι) αλλά την ACLU που έδωσε και συνεχίζει να δίνει αγώνες για την μεγαλύτερη δυνατή προστασία της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης που την έχει κατοχυρώσει η περίφημη πρώτη τροποποίηση του Αμερικανικού Συντάγματος:

«Το Κογκρέσο δεν θα θεσπίσει κανένα νόμο που να περιορίζει την ελευθερία του λόγου ή του τύπου.» Και «όταν λέμε κανέναν, εννοούμε κανένα νόμο» έλεγε ο ανώτατος αμερικανός δικαστής Hugo Black. Αν και η ACLU έχασε 30.000 μέλη και $500.000 σε εισφορές δεν υποχώρησε, ενώ πολλοί από τους δικηγόρους της που υπερασπίστηκαν με πάθος το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης των ναζί ήταν εβραϊκής καταγωγής.

Αντίθετα στην Ευρώπη η προστασία είναι όχι μόνο ελλιπής αλλά πολλές φορές και ανύπαρκτη. Τιμωρούνται πολλά είδη λόγου, η άρνηση του Ολοκαυτώματος, η άρνηση της γενοκτονίας των Αρμενίων, σε πολλές περιπτώσεις απαγορεύεται ακόμα και η στράτευση σε ακραίες οργανώσεις της Αριστεράς ή της Δεξιάς. Στην Ελλάδα (και αλλού) φτάσαμε στο τραγελαφικό σημείο να ποινικοποιούμε και την κουκούλα στις διαδηλώσεις.

Δυστυχώς το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκανε ένα ακόμα βήμα προς την ολισθηρή πλαγιά του περιορισμού του λόγου και της έκφρασης με την κατάθεση Σχεδίου Νόμου με θέμα την «Καταπολέμηση ορισμένων μορφών και εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας μέσω του Ποινικού Δικαίου». Στο σχέδιο αυτό νόμου (το οποίο έχει τεθεί σε διαβούλευση) απαγορεύονται όλα τα είδη του «απεχθούς λόγου» στην παράδοση πολλών ευρωπαϊκών νομικών συστημάτων.

Ο νόμος αυτός δεν πρέπει να ψηφισθεί από τη Βουλή των Ελλήνων. Ελπίζουμε ότι ο Υπουργός Δικαιοσύνης θα αποσύρει το σχέδιο στο σύνολό του και θα το επαναφέρει περιορίζοντάς το στην απαγόρευση των πράξεων μίσους και όχι του λόγου. Στο εξαιρετικό βιβλίο του για την Ελευθερία του Λόγου στις ΗΠΑ ο Σταύρος Τσακυράκης αναφέρει ότι η προστασία του λόγου στις ΗΠΑ είναι τόσο συστηματική και ισχυρή που λίγο απέχει από το να είναι απόλυτη.

Το βιβλίο αυτό πρέπει να διαβαστεί επειγόντως από όλους τους Έλληνες νομικούς γιατί η προστασία του λόγου και της έκφρασης θα πρέπει να είναι απόλυτη.

Μάλιστα, κατά σύμπτωση, αυτές τις ημέρες εκδόθηκαν άλλες δύο ιστορικές αποφάσεις από τα αμερικανικά δικαστήρια για την προστασία της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης.

Στην πρώτη το Ανώτατο Δικαστήριο αναγνώρισε το δικαίωμα μιας παρανοϊκής χριστιανικής οργάνωσης να διαμαρτύρεται έξω από νεκροταφεία που κηδεύονται αμερικανοί στρατιώτες με συνθήματα όπως «Ο Θεός τιμωρεί τις Η.Π.Α. επειδή νομιμοποίησαν την άμβλωση» και στη δεύτερη το 7ο Περιφερειακό Εφετείο αναγνώρισε το δικαίωμα σε ένα μαθητή να φοράει στο σχολείο του μπλούζα που αναγράφει το μήνυμα «Να είσαι χαρούμενος, όχι Gay».

Ο δικαστής Richard Posner, που εξέδωσε τη δεύτερη απόφαση, τονίζει: «Στη δική μας κοινωνία τα άτομα δεν έχουν το νομικό δικαίωμα να αποτρέπουν την κριτική των πεποιθήσεών τους ή ακόμα και του τρόπου ζωής τους.»

Η ιδέα της απόλυτης προστασίας του λόγου και της έκφρασης βασίζεται σ’ αυτό που ο φιλόσοφος Jeremy Waldron ονομάζει αρχή της «ηθικής σύγκρουσης» και την αποδίδει στον μεγαλύτερο φιλελεύθερο στοχαστή όλων των εποχών, τον John Stuart Mill. Για τον Mill ο ακραίος και επιθετικός λόγος πρέπει να προστατεύεται ακόμα και όταν προκαλεί οδύνη. Όταν απαγορεύεις τη διατύπωση μιας άποψης, γράφει, είναι σαν να ληστεύεις την ανθρωπότητα.

Μόνο με την απόλυτα ελεύθερη αγορά των ιδεών μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ανοικτά τον μισαλλόδοξο λόγο και μόνο έτσι μπορούμε να ελέγχουμε τις αρχές μας και τις αντιλήψεις μας συνεχώς, χωρίς να εφησυχάζουμε ποτέ.

Μόνο έτσι μπορούμε να έχουμε μια καθαρή και ζωντανή εικόνα της αλήθειας, όταν αυτή θα παραχθεί μετά από την σκληρή σύγκρουσή της με το σφάλμα.

* Ο Αριστείδης Χατζής είναι Επίκουρος Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα ΜΙΘΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της ACLU. Το άρθρο του δημοσιεύθηκε στο σημερινό φύλλο της εφημερίδας "Το Βήμα" και στο προσωπικό του ιστολόγιο "Liberty".

Ισλαμισμός και συνταγματική τριτενέργεια

Με τον σταθερό ρυθμό ανάπτυξης και την σιδηρά δημοσιονομική πειθαρχία των τελευταίων δεκαετιών, η Γερμανία εξακολουθεί να αποτελεί για το μέσο οικονομικό μετανάστη μια χώρα, όπου ρέουν άφθονα το μέλι και το γάλα η μπύρα. Για το μέλι ορισμένοι οικονομολόγοι ίσως έβαζαν και το χέρι τους στη φωτιά. Για το ευγενές ελιξήριο του ζύθου όμως, ένα φάσμα πλανάται τελευταία πάνω από τους βαυαρικούς σιτοβολώνες.

Η αρχή έγινε όταν ένας μουσουλμάνος αποφάσισε να διακόψει την  ανατροφοδότηση συγκεκριμένων ραφιών πολυκαταστήματος, στο οποίο εργαζόταν επί σειρά ετών. Θρησκευτικές επιταγές του απαγόρευαν κάθε επαφή με φυάλες ζύθου και λοιπών αποσταγμάτων και όταν ο εργοδότης κατήγγειλε τη μεταξύ τους σύμβαση, εκείνος  προσέφυγε στη Γερμανική δικαιοσύνη. Το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Εργατοδικείο, μανούλα (κατά κυριολεξία) στην αρχή της αναλογικότητας, ακύρωσε τη δικαστική απόφαση που αναγνώριζε την απόλυση και αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο δικαίωμα του εργαζόμενου να αρνείται την παροχή συγκεκριμένων εργασιακών καθηκόντων επί τη βάσει των θρησκευτικών του πεποιθήσεων.

Το Γερμανικό Ακυρωτικό αναγνώρισε με αυτόν τον τρόπο τριτενέργεια συνταγματικών δικαιωμάτων επί εργατικής διαφοράς, σε μια αδόκιμη απόπειρα εναρμόνισης της οικονομικής ελευθερίας με την ελευθερία εκδήλωσης της θρησκευτικής πίστης. Με ένα κλασικό πλέον παράδειγμα τριτενέργειας, ο Γερμανός δικαστής ουσιαστικά ήρθε και εξέδωσε μία απόφαση πολιτικής σκοπιμότητας, συνδιαμορφώνοντας ως μη όφειλε μία συμφωνία μεταξύ συναινούντων ενηλίκων. Ο στόχος του εμφανής δια γυμνού οφθαλμού: να προκαταλάβει τη δημόσια συζήτηση περί πολυπολιτισμικότητας ή/και διαφύλαξης της γερμανικής Leitkultur.

Η παρέκταση των συνταγματικών δικαιωμάτων επί ιδιωτικών σχέσεων επιχειρείται όμως αυτήν τη φορά χωρίς να έχουν καταστεί σαφή τα όρια ιδιωτικού και δημόσιου βίου. Χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το ενδεχόμενο επιβολής μιας και μόνης πολιτικής πολιτικοθρησκευτικής θέασης του κόσμου επί της παραγωγικής διαδικασίας.  Ο δικαστικός παρεμβατισμός επομένως στην ιδιωτική σφαίρα αυτονομίας των πολιτών δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε σκοτεινά μονοπάτια. Σε ατραπούς, τις οποίες οι καλοί καγαθοί δικαστές του Κάσσελ δεν είναι σε θέση να ιχνηλατήσουν.

Δελτίο Τύπου BAG εδώ
Περίληψη της απόφασης στα Ελληνικά εδώ

Έχει κουνούπια στο Αγαθονήσι;

hat tip: neTpen