Σαν μια πορδή στην ανεμοθύελλα

Έχει ευφυώς λεχθεί πως η οικονομική σανίδα σωτηρίας που προσφέρουν εθνικές κυβερνήσεις στα τραπεζικά ιδρύματα ενόψει της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης ενδέχεται να μην είναι τίποτα περισσότερο από "a fart in a windstorm", δηλαδή μια πορδή στην ανεμοθύελλα, αν το μεταφράζω σωστά. Πράγματι, το πρόβλημα ακόμα δεν έχει χαρτογραφηθεί και ως εκ τούτου η στήριξη επισφαλών χρηματοοικονομικών προϊόντων εις βάρος της πραγματικής οικονομίας μπορεί να τρέφει μια μαύρη τρύπα. Δεν είναι επομένως δυσεξήγητη η καχυποψία την οποία δείχνουν στα κρατικά bailouts (διάβαζε κρατικοποιήσεις) τόσο οι ίδιες οι τράπεζες όσο και οι φορολογούμενοι καταναλωτές.

Μία πρόταση που αξίζει να συζητηθεί εν μέσω της κρίσης είναι εκείνη του "λαομίσητου" κου Ανδριανόπουλου, υπουργού επί τριετίας του επίσης "λαομίσητου" κου Μητσοτάκη. Οι δύο αυτοί πολιτικοί κατόρθωσαν σε μόλις τρία χρόνια να κάνουν τόσο μεγάλη ζημιά στο κατεστημένο σύστημα διαπλεκόμενων συμφερόντων, που ακόμα δεν τους έχει συγχωρεθεί. Αναπαράγω την πρόταση αυτή κατά πρώτον διότι με βρίσκει σε μεγάλο βαθμό σύμφωνο και κατά δεύτερον διότι πιστεύω πως παραβλέπεται επί τούτου ως ενοχλητική. Γράφει λοιπόν ο κύριος υπουργός:

...Το κεντρικό πρόβλημα κάθε προσπάθειας αντιμετώπισης των προβλημάτων και οικοδόμησης κάποιας πολιτικής ανάκαμψης , ακόμη και σε στιγμές όπως οι τωρινές που δεν έχουμε απόλυτη γνώση του προβλήματος, οφείλει να ξεκινήσει από τα ουσιώδη. Και αυτά δεν είναι άλλα από την εξασφάλιση της στοιχειώδους κοινωνικής συνοχής μέσα από πολιτικές καταπολέμησης της ανεργίας.

Η εκτίμησή μου είναι πως τα παλιά Κεϋνσιανά μοντέλα, στα οποία σχεδόν όλοι προστρέχουν, δεν θα αποδώσουν. Διότι έχουν μεταβληθεί κάποια ουσιαστικά δεδομένα. Δεν υπάρχει λ.χ. το χαμηλο-αμοιβόμενο τεράστιο αγροτικό ανθρώπινο δυναμικό που πλημμύρισε μετά τον πόλεμο την βαριά βιομηχανία και συνέβαλε στην αναμόρφωση των οικονομιών. Σήμερα στις περισσότερες χώρες ο πληθυσμός είναι κατά βάση αστικός, σε μεγάλο βαθμό απεξαρτημένος από την βαριά βιομηχανία και απασχολούμενος είτε στις υπηρεσίες είτε σε τομείς της λεγόμενης νέας οικονομίας. Οι δημόσιες δαπάνες που κατευθύνονται σε έργα υποδομής δύσκολα θα μπορέσουν να δώσουν διέξοδο σε ανθρώπους που είναι σχεδόν αδύνατον να απασχοληθούν σε τέτοιας μορφής εργασίες.

Μια πρώτη λύση θα ήταν η συνεργασία με τοπικούς φορείς που σε κάθε περίπτωση θα είναι σε θέση να αξιολογήσουν ευκολότερα το διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό, τις διαθέσεις και την επαγγελματική του εξειδίκευση καθώς τις όποιες σχετικές ανάγκες υπάρχουν. Ενισχύοντας λοιπόν οικονομικά σχετικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες των ίδιων των πολιτών ίσως να έδινε μια πρώτη διέξοδο στα προβλήματα - ιδιαίτερα της ανεργίας. Ένα άλλο ενδεχόμενο θα ήταν η παράκαμψη των Τραπεζών και η απ’ ευθείας χρηματοδότηση – δανειοδότηση επιχειρηματικών πλάνων των πολιτών. Μια τέτοια κίνηση θα εξασφάλιζε την ύπαρξη ρευστότητας στις αγορές, θα περιόριζε σε πρώτη φάση την ανεργία και τελικά θα αναζωογονούσε τις χρηματοπιστωτικές λειτουργίες των διαφόρων οικονομιών.

Κοντολογίς, λύσεις εύκολες δεν υπάρχουν. Ο κίνδυνος που εμφιλοχωρεί είναι η καταφυγή σε έναν ανεμπόδιστο κρατισμό που βέβαια θα διογκώσει, αντί να θέσει κάτω από έλεγχο, τα προβλήματα. Για χώρες βέβαια όπως η Ελλάδα, όπου ο κρατισμός κυριαρχεί στο αξιακό στερέωμα όλων σχεδόν των κοινωνικών στρωμάτων, η αντίσταση στην τάση να παρέμβει το δημόσιο για να λύσει τα προβλήματα θα είναι εξαιρετικά δύσκολη.

Το μέλλον θα εξαρτηθεί από την δυνατότητα των ηγεσιών να αποτυπώσουν καινούργιες πολιτικές δίχως να υποκύψουν στην εύκολη, και καθ’ υπόθεση αποτελεσματική, επιλογή της εκτεταμένης κρατικής παρέμβασης.