World Fair Trade Day today και η Fare Trade Hellas μας προσκαλεί σε εορταστικές εκδηλώσεις καταναλωτικής αφύπνισης σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Η ιδέα του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου εξαπλώνεται σταδιακά και στην Ελλάδα ως μία “παγκόσμια εναλλακτική πρόταση απέναντι στο συμβατικό εμπόριο”. Πόσο δίκαιη όμως είναι η πρόταση αυτή και κατά πόσο τίθεται πραγματικά απέναντι στο συμβατικό εμπόριο;
Ο δρόμος του fair trade μπορεί είναι στρωμένος με αγνές προθέσεις, όμως ούτε βασιλικός είναι ούτε απαραίτητα οδηγεί σε οφέλη διάφορα εκείνων που μας έχει προσφέρει η παγκόσμια απελευθέρωση των (συμβατικών) εμπορικών συναλλαγών. Σίγουρα το θυμικό του καταναλωτή ερεθίζεται όταν πιστεύει πως με όπλο το καλάθι της νοικοκυράς συμβάλλει και στην εξάλειψη της παγκόσμιας φτώχειας και στην άμεση βελτίωση της ζωής συνανθρώπων. Και πράγματι η πρωτοβουλία ουσιαστικά προωθεί μία εναλλακτική αντίληψη φιλανθρωπίας. Το γεγονός όμως αυτό δεν καθιστά καθεαυτή την κατανάλωση fair trade προϊόντων ούτε ηθική ούτε υπεύθυνη. Αντιθέτως η πλατφόρμα του fair trade και τα προβλήματα που αυτή έχει παρουσιάσει μας οδηγούν στην κατεύθυνση επαναπροσδιορισμού της καταναλωτικής μας ανάγκης σε σχέση με το όραμα κοινωνικής ειρήνης και ευημερίας.
Ήδη από το πρώτο σκαλοπάτι της γραμμής παραγωγής παρατηρούνται σημαντικά χωλά σημεία. Ένα από αυτά είναι οι κατά τόπους συνεταιρισμοί, οι οποίοι ως εταιρικά σχήματα αδυνατούν να αναλάβουν την οργάνωση μιας “δίκαιης” καλλιέργειας. Ο έλεγχος αυτών είναι εξαιρετικά δύσκολος και κρούσματα διαφθοράς και κακοδιοίκησης παρατηρούνται δυστυχώς συχνά. Η διοίκηση για παράδειγμα συμβαίνει να αποκρύπτει κέρδη και να αποτρέπει τα μέλη από την καλλιέργεια εναλλακτικών και ποιοτικά ανώτερων ποικιλιών. Χαρακτηριστικά οι Financial Times επισκέφθηκαν πριν δύο χρόνια πέντε φάρμες δίκαιου εμπορίου στο Περού όπου διαπίστωσαν αφενός πως οι τέσσερις εξ αυτών πλήρωναν τους γεωργούς με μισθό κατώτερο του ελάχιστου νόμιμου και αφετέρου πως προσμίγνυαν καφέ του συμβατικού εμπορίου με τον δικό τους πουλώντας τον ως δίκαιο. Αντιθέτως πολυεθνικές επιχειρήσεις οι οποίες εξασφαλίζουν αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και αμείβουν τον παραγωγό με μισθό άνω του μέσου αποκλείονται εξ ορισμού από την πιστοποίηση fair trade.
Τα προβληματικά σημεία συνεχίζονται ακόμα μεγαλύτερα στα κατά τόπους δίκτυα πωλήσεων. Ο καταναλωτής θα βρισκόταν προ εκπλήξεως αν μάθαινε πως περίπου μόνο ένα 10%(!) του κέρδους από την εξ ορισμού προσαυξημένη τιμή πώλησης καταλήγει στον παραγωγό, την στιγμή που το υπόλοιπο κατευθύνεται στην προώθηση του σήματος Fairtrade - ήτοι στη διαφήμιση της επιχείρησης. Πέραν αυτού η πολιτική στόχευση των fair trade είναι τέτοια που φαίνεται πως πετούν πέτρες προς λάθος κατεύθυνση. Χαρακτηριστικά είναι αυτά που διαβάζουμε στον ιστότοπο της Fair Trade Hellas:
"...Δυστυχώς, τέτοιες ιστορίες (αθλιότητας) είναι πολύ συνηθισμένες στη νέα παγκόσμια οικονομία όπου η ανταγωνιστικότητα και τα κέρδη των μετόχων κυριαρχούν, και η φτώχεια συνεχώς αυξάνεται. Η αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση, σε συνδυασμό με την υποστήριξη της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών στο ελεύθερο εμπόριο και στις επενδυτικές συμφωνίες, προκαλούν τρία δισεπίλυτα προβλήματα που τώρα πλήττουν σχεδόν κάθε έθνος στον πλανήτη: ανισότητες εισοδημάτων, απώλειες εργασιών και καταστροφές στο περιβάλλον."
Η επιθυμία προσφοράς οικονομικής βοήθειας είναι από κάθε άποψη αξιέπαινη και αποτελεί κορυφαία πράξη ανθρωπισμού. Καλό είναι όμως να μην αγνοούμε και τα γεγονότα. Το fair trade μπορεί να δημιουργεί ρεύμα και να προσφέρει στον καταναλωτή μία αίσθηση αλληλεγγύης και προσφοράς. Η μόνη όμως διαδικασία που έχει καταφέρει να βγάλει μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες από την ανέχεια δεν είναι το δίκαιο, αλλά το ελεύθερο εμπόριο. Το άνοιγμα των συνόρων συνοδευόμενο από ένα κράτος δικαίου και τον σεβασμό του δικαιώματος ιδιοκτησίας αποτελεί την λύση, όχι η επιδότηση μιας μικρής ομάδας παραγωγών και ο εγκλωβισμός τους σε παραγωγή αγαθών κάτω του κόστους. Το κλειδί στην ευμάρεια των φτωχών γεωργών είναι η ικανότητα αναζήτησης εναλλακτικών παραγωγικών ευκαιριών συνεπικουρούμενη από εύνομους, αποτελεσματικούς οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς. Και το fair trade όχι μόνο δεν κατανοεί το κλειδί αυτό αλλά και το αντιμάχεται ενεργώντας με μία μάλλον αφελή επίφαση κοινωνικής αλληλεγγύης.
Αξιόλογα papers πάνω στην προβληματική:
Booth & Whetstone, Half a Cheer for Fair Trade
Marc Sidwell, Unfair Trade
Jeremy Weber, Fair Trade Coffee Enthousiasts Should Confront Reality
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου