Τούτη η ανελεήμονη φωνή – η τίγρη η συνταξιδιώτισσα – με συντρόφευε, κι ας με μισούσε, σε όλα μου τα ταξίδια. Όλα τα είδαμε μαζί. Φάγαμε και ήπιαμεν οι δυό μας στα τραπέζια της ξενητιάς, πονέσαμε μαζί, χαρήκαμε μαζί βουνά, γυναίκες, ιδέες.
Κι όταν φορτωμένοι λάφυρα, γιομάτοι πληγές, γυρίζαμε πιά στο δροσερό, το ήσυχο κελί μας, γαντζώνεται η τίγρη τούτη αμίλητη στην κορφή του κεφαλιού μου. Εκεί είναι η κούρνια της.
Απλώνεται σοφιλιαστά γύρα στο κρανίο μου, χώνει τα νύχια της στο μυαλό μου και συλλογιούμαστε τα όσα είδαμε και τα όσα έχουμε ακόμα να δούμε.
Χαιρόμαστε κι οι δυό μας που όλος ο κόσμος τούτος, ορατός κι αόρατος, είναι ένα αξεδιάλυτο μυστικό βαθύ, ακατανόητο, πέρα από το νού, από την πεθυμιά, από τη βεβαιότητα.
Κουβεντιάζουμε οι δυό μας – η τίγρη η συνταξιδιώτισσα κι εγώ – και γελούμε που είμαστε τόσο σκληροί, τρυφεροί κι αχόρταγοι και που ένα βράδυ σίγουρα θα δειπνήσουμε μια φούχτα χώμα να χορτάσουμε. Κι όταν έχουμε κέφι πολύ ή πίκρα αβάσταχτη, παίζουμε και βάνουμε το θεό να ψέλνει, τρέμοντας, ύμνους παθητικούς στον κακομοίρη τον άνθρωπο.
Τι χαρά είναι τούτη, θέ μου, να ζεις και να βλέπεις και να παίζεις με τη μεγάλη τούτη τίγρη και να μη φοβάσαι!
Κι ένα πρωί να σηκώνεσαι να λες: “Οι λέξεις! Οι λέξεις! Άλλη σωτηρία δεν υπάρχει! Δεν έχω στην εξουσία μου παρά 24 μολυβένια στρατιωτάκια, θα κηρύξω επιστράτεψη, θα σηκώσω στρατό, θα νικήσω το θάνατο!”
Και ξέρεις καλά πως ο θάνατος δε νικιέται μα η αξία του ανθρώπου δεν είναι η Νίκη παρά ο αγώνας για τη Νίκη. Και ξέρεις ακόμα τούτο, το δυσκολώτερο: Δεν είναι ούτε ο αγώνας για τη Νίκη. Η αξία του ανθρώπου είναι μιά μονάχα, τούτη: να ζεί και να πεθαίνει παλικαρίσια, χωρίς να καταδέχεται αμοιβή.
Και ακόμα τούτο, το τρίτο, το ακόμα πιό δύσκολο: η βεβαιότητα πως δέν υπάρχει αμοιβή να σε γιομώνει με χαρά, υπερηφάνια κι αντρεία.
Νίκος Καζαντζάκης
Ταξιδεύοντας
10 σχόλια:
Yperoxh epilogh file!
''Κι όταν έχουμε κέφι πολύ ή πίκρα αβάσταχτη, παίζουμε και βάνουμε το θεό να ψέλνει, τρέμοντας, ύμνους παθητικούς στον κακομοίρη τον άνθρωπο''... ti allo na pei kaneis...
s'euxaristw pou mou to thymises
Νά σαι καλά Δόκιμε.
Να φανταστείς πως κιεγώ το έλαβα με το παλιό, καλό ταχυδρομείο και απλά το αναδημοσίευσα. Άλλη όμως παραμένει η μαγεία του χαρτιού.
Αφιερωμένο στου "φιλελευθερους" της Κρήτης.
(Ν. Καζαντζάκη, Ταξιδεύοντας. Ιταλία – Αίγυπτος – Σινά – Ιερουσαλήμ – Κύπρος – Ο Μοριάς, Β΄έκδοση, Αθήνα 1965, σελ. 22-25).
Περίμενα ανυπόμονα στο Παλάτι Κίτζι να δω τον δυνατόν αυτόν άνθρωπο… Δυό νέοι λιγνοί, αψηλοί, με μαύρα πουκάμισα, στάθηκαν στη θύρα ορθοί, αδιάφοροι, άγριοι κι ήσυχοι• κι ένιωσα το σύμβολο που τόσο συχνά έχουν οι θυρεοί: δυό λιοντάρια που στέκονται ορθά και φυλάγουν. Πρόβαλε ένας στυγνός φασίστας και μου έγνεψε• ο Μουσολίνι με περίμενε. Άνοιξε η μεγάλη θύρα σιωπηλά κι έκλεισε. Βρέθηκα σε μια τεράστια αίθουσα• το φως ήταν αμυδρό, στάθηκα. Δεν ήξερα αν βρίσκουνταν κανένας μέσα. … Άξαφνα στο βάθος δεξιά, πίσου απο ένα χαμηλό γραφείο διέκρινα έναν άνθρωπο να ελλοχεύει και να με κοιτάζει… μακρόμεσος και κοντοπόδαρος, κεφάλι υπερτροφικό, με απότομα επίπεδα, όλο πηγούνι και μέτωπο, όλο γωνίες σαν πελεκημένο σε σκληρότατο ξύλο. Μασέλα αρχέγονα μεγάλη, μάτι κρύο κι εξημμένο. Η έκφραση του προσώπου συμμαζεμένη κι εχθρική. Γεννιούνται μέσα σου δυό βεβαιότητες: Ο άνθρωπος αυτός έχει μια πίστη• ο άνθρωπος αυτός δε φοβάται!… Η φωνή του ακούστηκε κουρασμένη, περιφρονητική, ξηρότατη:
- Τι θέτε;
Δεν άκουσα καλά.
- Τι είπατε;
Η φωνή του γίνηκε πιο ανυπόμονη κι εχθρική.
- Τι θέτε;
Μια στιγμή σώπασα φρίσσοντας, Άστραψε μέσα μου η ιδέα να φύγω, χωρίς λέξη. Μα ευτύς γαλήνεψα, ένιωσα πως αυτός ο άνθρωπος είχε το δικαίωμα να φέρνεται έτσι… Αυτός ο άνθρωπος άνοιξε ένα δρόμο, κρατά ένα έθνος στα χέρια του• έχει το δικαίωμα να φέρνεται όπως θέλει. Ήσυχα τότε αποκρίθηκα.
- Θέλω να σας δω• τίποτα άλλο!
Το πρόσωπό του τότε φωτίστηκε. Γαλήνεψαν λίγο, γλύκαναν τα χρακτηριστικά του• είπε με λίγο θερμότερη φωνή:
- Α! Αυτό ναι! Μα όχι ομιλίες, είμαι φοβερά απασχολημένος, δεν έχω μήτε δευτερόλεπτο να χάνω. Γράψετέ μου τι ερώτησες θέτε να κάμετε• αν είναι καλές, θ’ απαντήσω• αν όχι, – όχι. Στη συζήτηση ο Καζαντζάκης ανέφερε στον Μουσολίνι για το ταξίδι του στη Ρωσία.
Μόλις άκουσε τη λέξη Μόσχα ο Μουσολίνι ανατινάχτηκε. Το πρόσωπό του έλαμψε. Ποτέ δεν περίμενα τόση ανυπομονησία και θερμότητα. Άπλωσε το χέρι του σα νά ’θελε να με πιάσει απο τον ώμο, να μη φύγω, κι είπε με άλλο τόνο, καθόλου πια κουρασμένο κι εχθρικό:
-Έρχεστε απο τη Ρουσία;
-Ναι, πήγα κι έμεινα τέσσερις μήνες, να μελετήσω τον Μπολσεβισμό.
-Ε, τότε εγώ είμαι που θα σας πάρω συνέντευξη• εγώ θα σας ρωτάω κι εσείς θ’ απαντάτε… Τι κάνουν αυτοί οι Ρούσοι;
Η φράση αυτή ήταν γιομάτη περιέργεια, θερμότητα, ανησυχία. Σαν άνθρωπος που ρωτάει για το σπίτι του, που έχει μαλώσει μαζί του.
- Εργάζουνται. Υπεράνθρωπη προσπάθεια να δημιουργήσουν ένα κόσμο νέο. Βρήκα εδώ στη Ρώμη, μεγάλες ομοιότητες μεταξύ Μπολσεβισμού και Φασισμού.
Στράφηκε απότομα και με κοίταξε, σα να ’θελε να με τρυπήσει με το σκληρό, παράφορο μάτι του:
-Τι θέλετε να πείτε;
-Τούτο: Βρήκα κι εδώ και στη Μόσχα την ίδια αυστηρή, σκληρή υποιταγή του ατόμου στο σύνολο… Την ίδια πειθαρχία. Το ίδιο μίσος για τις μικρές ελευθερίες και την ίδια προσπάθεια να φτάσουν τη μεγάλη ελευθερία. Βρήκα ακόμα τον ίδιο φλεγόμενο ενθουσιασμό της νεότητας. Μονάχα στη Μόσχα και στη Ρώμη υπάρχουν αληθινοί νέοι… Οι Ρούσοι δε βρήκαν ακόμα μια πίστη βαθύτερη απο τις οικονομικές θεωρίες. Προπαγανδίζουν υπερβολικά το ματεριαλισμό. …
Να τονίσω βέβαια ότι ο Καζαντζάκης ποτέ δεν αναθεώρησε το παραπάνω κείμενό του. Κι έχει κι άλλα "φιλελευθερα"... Και πόσο μοιάζει με τα πιστεύω των επιγόνων του στην Ελλάδα...
@Cacofonix
Τα εισαγωγικά θα μπορούσες να τα παραλείψεις, είναι μικροπρεπή.
Κατά τα λοιπά σε ευχαριστώ πολύ για την παράθεση και την αφιέρωση.
Εκείνο το κυνήγι της μεγάλης ελευθερίας κατέληξε σε δυστοπία, για την οποία σπατάλησαν τη ζωή τους χιλιάδες αξιόλογοι άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και ο Καζαντζάκης.
Πάνω στο τελευταίο σχόλιο του Manoliscus, εξηγούμε, δηλαδή, πως ο Καζαντζάκης ήταν κουμουνιστής και η άποψη αυτή συναντά τη δική μου πάνω σε ένα πρόσφατο ποστ μου εδώ
http://cslakonas.blogspot.com/2009/11/blog-post.html
Βλέπουμε δηλαδή πως μπορεί ένας σοσιαλδημοκράτης να συμφωνήσει με έναν φιλελεύθερο λίγο πριν φυσικά γίνει η επανάσταση των προλετάριων και ο μεν δεύτερος κρεμαστεί με σκοινί μαζι με τους συναδέλφους του ενώ ο πρώτος ρεφορμιστεί, γίνει μέλος του πολιτίκ μπιρό και καταλήξει να διαφημίζει πίτσες...
(υ.γ. Όχι και Ψαραντώνη...Προτιμώ Ψαρονίκο !)
Τα εισαγωγικά είναι πιο έντονα από ποτέ.
Ο Καζαντζάκης ήταν ταυτόχρονα κομμουνιστής και φασίστας. Η δε ουτοπία του ήταν ο μηδενισμός, που στην εποχή του Καζάν βρήκε έκφραση τόσο στον κομμουνισμό, όσο στον ναζισμό, τη ενσάρκωση του Νίτσε, αλλά και στο φασισμό...
Ποτέ δεν αναζήτησαν την ελευθερία όλοι οι παραπάνω, αλλά αντίθετα οδήγησαν την ανθρωπότητα στη μεγαλύτερη σκλαβιά... Περισσότερα πολύ σύντομα...
@CsLaKoNaS
Ο Ψαραντώνης ρε είναι προγκρέσσιβ κρέταν, λίγα λόγια! Καλός κι ο Ξυλούρης, περί ορέξεως πάμπκιν πάι.
@Cacofonix
Μπορείς να γράφεις ό,τι θέλεις. Να ειρωνεύεσαι, να βάζεις ταμπέλες και έντονα εισαγωγικά. Ακόμα και να θεωρείς πως μόνος εσύ κατέχεις την αυθεντική ερμηνεία της ελευθερίας. Οι εντυπώσεις πάντως σχηματίζονται αρνητικές.
Αν επιθυμείς να στηριξεις πως ο Καζαντζάκης είναι φασίστας καντο, σε παρακαλώ όμως όχι όμως κάτω από το κείμενο του, το θεωρώ ασέβεια στο έργο του.
Ε όχι και 'καλός κι ο Ξυλούρης'...Όχι τέτοιες κουβέντες για τον Αρχάγγελο της Κρήτης. Για δυο πράγματα είμαστε περήφανοι οι Κρήτες. Για τον Ξυλούρη και για τη φούντα Μυλοποτάμου...
Μην τα ισοπεδώνουμε όλα...
Μπορείς να γράφεις ό,τι θέλεις.
Αυτό εννοείται. Γιατί το επαναλαμβάνεις; Εσύ δεν έγραφες ότι μη τυχόν και πει κανείς τίποτε για τους κοπρολάγνους Εγγλέζους "καλλιτέχνες"; Δεν έχεις μάθει να ανέχεσαι τις αντίθετες προτάσεις
Να ειρωνεύεσαι
Είναι κι αυτό μέρος της δύναμης του λόγου γραπτού και προφορικού. Δεν πιστεύω να θες φιλελεύθερα να μου το απαγορέψεις κι αυτό.
να βάζεις ταμπέλες
Ποτέ δεν έβαλα ταμπέλες, ποτέ δεν χαρακτήρισα. Αυτά είναι δικά σου αγαπημένα αθλήματα.
και έντονα εισαγωγικά.
Απλά επαναφέρω στην τάξη. Γιατί εδώ στην Ελλάδα "Είσαι ότι δηλώσεις". (Νάτα πάλι τα εισαγωγικά).
Ακόμα και να θεωρείς πως μόνος εσύ κατέχεις την αυθεντική ερμηνεία της ελευθερίας.
Δεν θεωρώ τίποτε. Απλά σχολιάζω.
Οι εντυπώσεις πάντως σχηματίζονται αρνητικές.
Κι εσύ θα ήθελες μόνο θετικά σχόλια που σχηματίζουν θετικές εντυπώσεις; Αν δεν σου αρέσει σβήσε τα σχόλια. Είπα να μην ξαναγράψω, αλλά θα το κάνω μόνο αν εσύ "φιλελεύθερα" μου το ζητήσεις... :-)
Αν επιθυμείς να στηριξεις πως ο Καζαντζάκης είναι φασίστας καντο, σε παρακαλώ όμως όχι όμως κάτω από το κείμενο του, το θεωρώ ασέβεια στο έργο του.
Δεν στηρίζω τίποτε. Ο ίδιος του τα έγραψε αυτά και ποτέ δεν τα αποκήρυξε. Ή μήπως κι αυτός στο απυρόβλητο;
Σου εξήγησα ότι ο Καζαντζάκης ήταν και φασίστας και κομμουνιστής, γιατί ήταν μηδενιστής. Ο τάφος του το λέει ξεκάθαρα, για όποιον ξέρει να διαβάζει.
Απλά στο δρόμο της ζωής του, επειδή ακριβώς ήταν ακραίος Μηδενιστής, κατάλαβε ότι ο μηδενιστικός μετασχηματισμός της κοινωνίας, θα ήταν χρήσιμος μεν, αλλά όχι ο ίδιος ο σκοπός του μηδενισμού. Δεν ήταν αρκετός δηλαδή.
Ο Καζαντζάκης εκφράζει σε όλη την έκτασή του το δράμα του Μηδενιστή, που έχει εκμηδενίσει τα πάντα γύρω του αλλά αρνείται να εκμηδενίσει τον εαυτό, μη υποτάσσοντας τον στο ίδιο του το δόγμα. Τι μεγάλο δράμα από τη μια, αλλά και τη μεγάλη σπατάλη από την άλλη!!!
Περισσότερα σε λίγο καιρό... Ελπίζω μέσα στα χριστούγεννα...
ΥΓ Έχω αντιπαρέρθει αρκετές φορές τις προσβολές σου. Οπότε απάντησε όπως αγαπάς. Αλλά να ξέρεις ότι απλά αποδίδω στον Καίσαρα.
@Cacofonix
"Εσύ δεν έγραφες ότι μη τυχόν και πει κανείς τίποτε για τους κοπρολάγνους Εγγλέζους "καλλιτέχνες"; Δεν έχεις μάθει να ανέχεσαι τις αντίθετες προτάσεις"
μα πού έχω γράψει κάτι τέτοιο;
Δεν προτίθεμαι πάντως να διαγράψω δικό σου σχόλιο, ούτε και θέλω κάποιος από τους αναγνώστες μου να αισθάνεται ανεπιθύμητος. Απλά δεν σου κρύβω πως οι απόψεις σου και η απολυτότητα με την οποία εκφέρονται δεν με εκφράζουν. Μεγάλος άνθρωπος είσαι να καταλάβεις μόνος σου πότε καταχράσαι της φιλοξενίας ενός ιστολογίου.
Δημοσίευση σχολίου