Inglourious Moovie

Ο Quentin Tarantino μας έχει προσφέρει κινηματογραφικά αριστουργήματα όπως το Pulp Fiction και το Kill Bill. Την ημέρα όμως που επιχείρησε να μεταφέρει τη φιλοσοφία του στην Ευρώπη, η μπάλα χάθηκε για τα καλά.

Η ταινία με τον ανορθόγραφο τίτλο εκτυλίσσεται στην κατεχόμενη Γαλλία του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και αφηγείται την ιστορία μιας επίλεκτης ομάδας αμερικανοεβραίων, των Inglourious Basterds, οι οποίοι εκδικούνται βασανίζοντας, παραμορφώνοντας, σκοτώνοντας και παίρνοντας το scalp Γερμανών στρατιωτών. Πρόκειται για μία σχηματική φαντασίωση εκδίκησης, η οποία δυστυχώς βρήκε σημαντική στήριξη από το Γερμανικό Υπουργείο Πολιτισμού και τη Γερμανική κινηματογραφική βιομηχανία.

Η παρουσίαση Εβραίων ως εκδικητών και όχι θυμάτων από τον Tarantino μπορεί να αποτελεί φαινομενικά ευφυές εύρημα σε μία ταινία βίας και αίματος. Σε μια δεύτερη όμως ανάγνωση είναι ένα εύρημα που αναπαράγει ιστορικές στρεβλώσεις και ρατσιστικά κατάλοιπα.

Πρώτα από όλα δίνεται βάση στην προκατάληψη πως η εκδίκηση αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα του ιουδαϊκού πολιτισμού. Μια προκατάληψη η οποία χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από τη ναζιστική προπαγάνδα και εξακολουθεί σήμερα να χρησιμοποιείται από εκείνους που ονειρεύονται το τέλος του κράτους του Ισραήλ. Αντιθέτως το ιουδαϊκό lex talionis (οφθαλμός αντί οφθαλμού) μπορεί να αναφέρεται στην αποκατάσταση του αισθήματος δικαίου, στην προληπτική λειτουργία της ποινής, ποτέ όμως στην αποζημιωτική ικανοποίηση του θύματος μέσω μιας πράξης εκδίκησης. Στο Λευιτικό 19:17 - 19:18 συναντούμε μάλιστα πως:

"Δεν θέλεις μισήσει τον αδελφόν σου εν τη καρδία σου• θέλεις ελέγξει παρρησία τον πλησίον σου και δεν θέλεις υποφέρει αμαρτίαν επ' αυτόν. Δεν θέλεις εκδικείσθαι ουδέ θέλεις μνησικακεί κατά των υιών του λαού σου• αλλά θέλεις αγαπά τον πλησίον σου ως σεαυτόν."

Και πραγματικά, η μοναδική περίπτωση καταδίκης και εκτέλεσης Γερμανού από το κράτος του Ισραήλ ήταν αυτή του πρωτεργάτη του Ολοκαυτώματος Adolf Eichman, γεγονός το οποίο συνάντησε τη διαμαρτυρία επιφανών επιζησάντων του Ολοκαυτώματος. Ο ιουδαϊκός πολιτισμός, ως δυτικός, εδράζεται στην συστημική απονομή δικαιοσύνης και όχι στην αυτοδικία. Αυτό που επιχειρεί να περάσει η ταινία όμως βρίσκεται στον αντίποδα. Το γεγονός πως τα περισσότερα θύματα δεν είναι μέλη του ναζιστικού κόμματος, αλλά κληρωτοί της Wehrmacht είναι εν γνώσει τόσο του Tarantino όσο και των σαδιστών πρωταγωνιστών του. Γεγονός που καθόλου δεν φαίνεται να τους προβληματίζει, καθώς αντιμετωπίζουν τον Γερμανικό λαό συλλήβδην ως "the nazis", ως κτήνη τα οποία μετά τον πόλεμο θα βγάλουν την στολή και γι' αυτό πρέπει να σημαδευτούν στο πρόσωπο με τον αγκυλωτό σταυρό. Για τους πρωταγωνιστές δεν έχει σημασία πως θα ξεκληριστεί ένας ολόκληρος κινηματογράφος και ως εκ τούτου μια βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας παρουσιάζεται ως μέσο που αγιάζεται από τον σκοπό. Και μια τέτοια λογική συλλογικής τιμωρίας δεν μπορεί παρά να ενταχθεί στην ίδια οικογένεια εγκληματικών πράξεων κατά της ανθρωπότητας όπως το Ολοκαύτωμα, τα γκούλαγκ και οι βομβαρδισμοί της Δρέσδης και του Τόκυο.

Αν ο Göbbels ζούσε σήμερα θα έτρεχε πρώτος στις Κάννες να σφίξει το χέρι του σκηνοθέτη. Είναι απολαυστικό για έναν μισάνθρωπο να παρακολουθεί ανεστραμμένη προπαγάνδα. Πόσο μάλλον όταν αυτή ανεβαίνει στη μεγάλη οθόνη ως ένα ακόμη απολαυστικό spaghetti western.

Φωτιές και Συναισθηματική Ισορροπία

Η Ελληνική Διπολική Οργάνωση αποτελεί την πρώτη και μοναδική οργάνωση για Διπολικούς ασθενείς (Μανιοκατάθλιψη) στην Ελλάδα. Με σκοπό την ενδυνάμωση του διπολικού ασθενή και την προαγωγή της διπολικής υγείας μέσα από προγράμματα στήριξης, ενημέρωσης και υπεράσπισης, η ΕΔΟ έχει αναλάβει το δύσκολο έργο διεκδίκησης των δικαιωμάτων και αποστιγματισμού των ατόμων με διπολικότητα σε ένα περιβάλλον χαρακτηριζόμενο από άγνοια και προκατάληψη.

Ενόψει των θερινών πυρκαγιών η ΕΔΟ απέστειλε ανακοίνωση στα μέλη της αντίστοιχης ομάδας του facebook, την οποία και θεωρώ κρίσιμο να διαβάσει ο μέγιστος αριθμός αποδεκτών:

Ελπίζω να είστε όλοι καλά και μακριά σωματικά και ψυχικά από τα τραγικά συμβάντα με τις φωτιές. Είναι άσχημα και λυπητερά αυτά που κάνουμε στη χώρα μας και αυτά που βιώνουν οι συμπολίτες μας. Δυστυχώς όμως αυτές είναι και περίοδοι που οι όποιες συναισθηματικές εμπλοκές ή η όποια συνεχιζόμενη συναισθηματική ενασχόληση αυξάνουν το κίνδυνο για κρίσεις και υποτροπές, ειδικά σε διπολικούς ανθρώπους όπου έχουν και ένα αυξημένο βαθμό συναισθηματικής ευαισθησίας.

Δεν μου αρέσει να δίνω τις όποιες οδηγίες γιατί και η όλη έννοια της αυτοβοήθειας που στηρίζει και προωθεί η ΕΔΟ σημαίνει ότι ο καθένας ξέρει καλύτερα για τον εαυτό του, αλλά σε γενικές γραμμές αυτό που θα πρότεινα θα ήταν να μην αλλάξετε την όποια ρουτίνα σας, να προσέχετε τον ύπνο σας και να μην εμπλακείτε στον τηλεοπτικό βομβαρδισμό ειδήσεων όσο και δελεαστικός και εάν είναι. Η δουλειά τους είναι να κάνουν "ενημέρωση" και να κρατάνε σε υψηλά επίπεδα την τηλεαθέαση τους αλλά όχι απαραίτητα να προσέχουν την συναισθηματική μας υγεία. Αυτά θέλω να νομίζω ότι είναι χρήσιμα για όλους μας, όχι μόνο για όσους έχουν τη διάγνωση της διπολικής - γιατί ως ένα βαθμό όλοι μας "διπολίζουμε" και είμαστε επιρρεπείς στα ίδια ερεθίσματα και καταστάσεις.

Να είστε όλοι καλά όπως και να έχει. Πάνω από όλα σημασία έχουν οι ανθρώπινες ζωές και η υγεία μας. Πολλές φορές μία παραπάνω πρόληψη και προφύλαξη για τη διατήρηση της συναισθηματικής ισορροπίας είναι μεγάλος σύμμαχος και βοηθός σε πολλές δύσκολες καταστάσεις - δίνει μία προοπτική που δεν την έχουν απαραίτητα όλοι οι άνθρωποι.

Καλή τύχη και κουράγιο σε όσους έχουν άμεση εμπλοκή με τις φωτιές.

Γιάννης Μάλλιαρης
Ιδρυτής & Πρόεδρος της ΕΔΟ

Ελληνική Διπολική Οργάνωση (ΕΔΟ): Μη Κυβερνητική Οργάνωση για Διπολικούς Ασθενείς (μανιοκατάθλιψη) και Συναφείς Διαταραχές

Η ώρα του κούταβου

Στα τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα η Εταιρία Ανατολικών Ινδιών αντιμετώπιζε οξύ οικονομικό πρόβλημα. Το Κοινοβούλιο της Μεγάλης Βρετανίας στην προσπάθεια του να την στηρίξει και παράλληλα να πατάξει το λαθρεμπόριο τσαγιού ψήφισε την Tea Act. Επρόκειτο για ένα νόμο ο οποίος επέτρεπε στην Εταιρία να παρακάμπτει τους μεσάζοντες του μητροπολιτικού κέντρου και να εισάγει τσάι απευθείας στις αποικίες με δικαίωμα παρακράτησης ποσοστού επί ενός παραφουσκωμένου φόρου.

Οι Αμερικάνοι έποικοι μη διαθέτοντας εκπροσώπηση στο νομοθετικό σώμα (taxation without representation) αισθάνθηκαν αδικημένοι από το νόμο εκείνο και αντέδρασαν στην εξέλιξη. Η άρνηση τους να αγοράσουν το εισαγόμενο τσάι τους έφερε σε τροχιά σύγκρουσης με μία Βρετανική διοίκηση, η οποία αρνείτο να επιστρέψει τα φορτία στις Ανατολικές Ινδίες απούλητα. Η αντιπαράθεση αυτή κορυφώθηκε με το Boston Tea Party, γεγονός σταθμό στην πορεία της Αμερικανικής Επανάστασης.

Τον Δεκέμβρη του 1773 έμποροι της Βοστώνης υπό τους Samuel Adams και Paul Revere μεταμφιέστηκαν σε Ινδιάνους Μόχωκ, ανέβηκαν στα καράβια που μετέφεραν τσάι και κατέστρεψαν τριακόσια δέματα πετώντας τα στο λιμάνι. Η πράξη αυτή είχε μεγάλο αντίκτυπο στο Βρετανικό Κοινοβούλιο, το οποίο ριζοσπαστικοποιήθηκε και με τους επαχθείς δασμούς που στη συνέχεια επέβαλε κατόρθωσε σταδιακά να ενώσει τους εποίκους σε έναν αγώνα για οικονομική και πολιτική ανεξαρτησία.

Τον αγώνα αυτό περιγράφει ένα κινούμενο σχέδιο του 1975, το No More Kings, αυτοτελές επεισόδιο της εκπαιδευτικής σειράς Schoolhouse Rock! του ABC. Το επεισόδιο αντιμετώπισε μια πράξη αντίστασης αρκετά ανάλαφρα και μανιχαϊστικά, δίνοντας βάση περισσότερο στην διάπλαση της εθνικής συνείδησης του Αμερικάνου μπόμπιρα παρά στην ιστορική ακρίβεια. Ιδανικά δηλαδή για την πρωινή παιδική ζώνη του ABC. Αυτό που το καθιστά επίκαιρο σήμερα είναι η πρόσφατη αναβίωση των Tea Parties από αναστατωμένους με την πολιτική Obama ρεπουμπλικάνους. Το μόνο που τους μένει είναι ένα ινδιάνικο κοστούμι, για να δούμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται ως φάρσα.

Υπέρ της ελευθερίας διαθέσεως μοσχευμάτων

Δεκάδες είναι κάθε χρόνο στη χώρα μας οι άνθρωποι που πεθαίνουν περιμένοντας για τη μεταμόσχευση υγιούς νεφρού, ενώ εκατοντάδες είναι εκείνοι που επισκέπτονται σε τακτική βάση κέντρα αιμοκάθαρσης. Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο έρχεται να ρυθμίσει τις προϋποθέσεις και την διαδικασία μεταμόσχευσης οργάνων με διάθεση προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, επιφέροντας όμως επιπτώσεις δυσανάλογα επαχθείς για την υγεία των άμεσα ενδιαφερομένων.

Το φαινόμενο δεν είναι αποκλειστικά Ελληνικό. Οι ανά τον κόσμο περιορισμοί στην ελεύθερη διάθεση οργάνων ακολουθούν μια αντίληψη προστατευτική του κρατούντος ηθικού κώδικα, η οποία όμως παράλληλα προσβάλλει και το δικαίωμα χιλιάδων ανθρώπων σε μία καλύτερη ζωή. Η αντίληψη αυτή εδράζει στην παραδοχή πως η πολιτεία δικαιούται και οφείλει να υπαγορεύσει στο άτομο την πλέον ενδεδειγμένη χρήση του σώματος του. Παραβιάζοντας το καθολικό και απόλυτο δικαίωμα αυτοκαθορισμού, ο νομοθέτης παρεμβάινει στην ατομική μας ελευθερία για να κολάσει αυτοβλαπτικές, επικίνδυνες ή και ηθικά συγκρουσιακές πράξεις αυτοδιάθεσης όπως η πορνεία, η τοξίκωση και η διάθεση ζωτικών οργάνων.

Εν προκειμένω ο νόμος περί μεταμοσχεύσεων ορίζει πως η αφαίρεση ιστών και οργάνων από ζώντα δότη επιτρέπεται περιοριστικά στην περίπτωση μεταμόσχευσης σε σύζυγο ή σε συγγενή δευτέρου βαθμού (Άρθρο 10 παρ.2). Ως εκ τούτου αποκλείονται λήπτες ευρισκόμενοι σε συναισθηματικό σύνδεσμό με το δότη ή και άτομα του ευρύτερου οικογενειακού και κοινωνικού του περίγυρου. Σε περίπτωση αφαίρεσης οργάνου από θανόντα ο περιορισμός τρέπεται σε απόλυτο, καθώς απαγορεύεται κάθε δωρεά αιτία θανάτου ad personam (Άρθρο 14). Υπόψη δεν λαμβάνεται καν πιθανή υπόδειξη του δότη και ακολουθείται σειρά προτεραιότητας βάσει καταλόγου αναμονής, του οποίου το απόρρητο αφήνει δικαιολογημένα περιθώρια καχυποψίας. Η "πρόνοια" αυτή περιορίζει υπέρμετρα το δικαίωμα αυτοδιάθεσης και δυστυχώς έχει σταθεί ήδη αιτία καταφανώς άδικων καταστάσεων.

Σκοπός του νομοθέτη υπήρξε προφανώς η αποτροπή παροχής οργανικών ιστών με κίνητρα διάφορα των αλτρουϊστικών. Κατά πόσο όμως η αντίληψη αυτή είναι αν όχι δίκαιη, τουλάχιστον αποτελεσματική; Οι αυξούμενες λίστες αναμονής τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς μπορούν να μας δώσουν μια πρώτη απάντηση. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί πως μοναδική εξαίρεση παγκοσμίως αποτελεί το θεοκρατικό Ιράν, στο οποίο επιτρέπεται η ελεύθερη διάθεση οργάνων. Για να δοκιμάσουμε επομένως τους λόγους για τους οποίους ο υπόλοιπος κόσμος διαφοροποιείται από το Ιράν, καλό θα ήταν να εξετάσουμε δύο βασικά επιχειρήματα υπέρ της απαγόρευσης.

Μια πρώτη αντίληψη θέλει την εμπορία οργάνων να συνδέεται με αδιαφανείς πράξεις βίας και εξαπάτησης. Συναντάται πράγματι το εμπόριο οργάνων να σχετίζεται με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και να αποτελεί μέρος της δράσης κυκλωμάτων διεθνούς εγκλήματος. Ακριβώς όπως και το εμπόριο ναρκωτικών. Η νόμιμη όμως και αυστηρά ελεγχόμενη πώληση ενός νεφρού δεν συνεπάγεται και τη νομιμοποίηση αφαίρεσης του χωρίς προηγούμενη ρητή συγκατάθεση του δότη. Αντίθετα, η διενέργεια μεταμοσχεύσεων εντός αυστηρού ρυθμιστικού πλαισίου είναι πλέον πιθανό να περιορίσει τη μαύρη αγορά και τους κινδύνους που αυτή εγκυμονεί. Ταυτόχρονα ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας σε ρόλο αγοραστή δύναται να διασφαλίζει την αρχή της ισότιμης πρόσβασης στις υπηρεσίες μεταμόσχευσης, καταρρίπτοντας το ενδεχόμενο αποκλεισμού φτωχότερων υποψηφίων ληπτών.

Το δεύτερο βασικό επιχείρημα άπτεται της προστασίας των οικονομικά ασθενέστερων από την εμπορευματοποίηση του σώματος τους. Το κράτος έρχεται να απατρέψει τον πολίτη από μία βλάβη τεκμαίροντας πως αυτός αδυνατεί να εκτιμήσει ορθά τα κίνητρα και τις επιπτώσεις των ενεργειών του. Με την ίδια λογική θα έπρεπε να αποκλείσουμε τους ανθρώπους αυτούς και από ένα πλήθος επικίνδυνων, βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων, στα οποία "απερίσκεπτα" εκμισθώνουν και φθείρουν το σώμα τους με κίνητρο το κέρδος. Όχι μόνο δεν τους αποκλείουμε όμως από αυτά, αλλά πολλές φορές απαιτούμε να διακινδυνεύσουν ενεργώντας στα πλαίσια των καθηκόντων τους. Με δεδομένο λοιπόν πως η αφαίρεση ενός νεφρού δεν επιφέρει σοβαρά προβλήματα υγείας ούτε και συντέμνει το μέσο όρο ζωής, τι μένει ως λόγος απαγόρευσης της ελεύθερης διάθεσης οργάνων; Η πράξη παροχής ενός νεφρού επιφέρει διττό όφελος, μη δυνάμενο να ορισθεί με αποκλειστικά οικονομικά κριτήρια, καθώς πέρα από τη βελτίωση της οικονομικής επιφάνειας ενός ανθρώπου εξασφαλίζεται και το ανεπίδεκτο εκτίμησης αγαθό της ζωής.

Ο νόμος ήδη αναγνωρίζει την ελεύθερη διάθεση οργανικών ιστών σε περιπτώσεις όπως η γαλουχία παλιότερα και η αιμοδοσία ή η κατάθεση σε τράπεζες σπέρματος και ωαρίων σήμερα, χωρίς αυτή να συνάγεται κάποια προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Υπό το φως των εξελίξεων στους τομείς της βιολογίας και της ιατρικής θα ήταν ίσως σκόπιμο να επανεξετάσουμε το ενδεχόμενο τροποποίησης της νομοθεσίας και αναγνώρισης ενός sui generis απόλυτου και ακατάσχετου δικαιώματος επί των ζωτικών μας οργάνων.

Μέσα σε ένα γενικότερο πνεύμα σεβασμού του ευαίσθητου και οριακού χαρακτήρα των μεταμοσχεύσεων το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης αναπτύσσει ήδη δράσεις στην κατεύθυνση ευαισθητοποίησης των πολιτών αφενός και βελτίωσης των υπαρχουσών υπηρεσιών αφετέρου. Και είναι ατυχές που η προσπάθεια αυτή σκοντάφτει σε μία στρεβλή αντιμετώπιση τόσο του ανθρωπίνου σώματος όσο και των διατομικών σχέσεων. Το αγαθό της υγείας είναι εξαιρετικά κρίσιμο για να εγκλωβίζεται σε μια ανέξοδη λογική ηθικολογίας.