Φιλελεύθεροι, όλη η αλήθεια

Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως ο φιλελεύθερος χώρος στην χώρα μας αποτελεί τον πολιτικό σάκο πυγμαχίας του κάθε πικραμένου. Άλλες φορές από σκοπιμότητα, άλλες πάλι από απλή άγνοια, οι φιλελεύθεροι εντάσσονται σε απλοϊκά σχήματα και φορτώνονται με κουδουνάκια, προκειμένου οι χωριανοί να τους εντοπίζουν από απόσταση και να παίρνουν τα βουνά.

Στον χώρο της αριστεράς για παράδειγμα, αγαπημένο είναι το στερεότυπο που θέλει τον θιασώτη των ελεύθερων αγορών ως εμπροσθοβαρή και άκαρδο κεφαλαιοκράτη. Με το βρώμικο πούρο στο στόμα και ένα βροντερό χάχανο, κλοτσάει τ' αδέσποτα και παρκάρει το SUV του σε θέσεις αναπήρων, αδιαφορώντας επιδεικτικά για τις κοινωνικές επιπτώσεις των πράξεων του.

Το άγρυπνο μάτι του νεοδημοκράτη με την σειρά του, τους αντιμετωπίζει ως εκλεπτυσμένους χαρτογιακάδες. Χρήσιμος ηλίθιος τον καιρό που προσπαθούσαμε να πείσουμε τους κουτόφραγκους πως ανήκωμεν εις την Δύσιν, ο κατά την λαϊκή δεξιά φιλελεύθερος έχει αναλάβει σήμερα τον ρόλο του εσωτερικού εχθρού, καθώς οι εμμονές του με τα ατομικά δικαιώματα και την ανοικτή κοινωνία πέρα από ύποπτες είναι και επικίνδυνες. Μίσθαρνο όργανο της παγκοσμιοποίησης και των ξένων κέντρων εξουσίας, βυσσοδομεί εναντίον του έθνους και ροκανίζει τις ρίζες της ελληνορθοδοξίας.

Τα στερεότυπα είναι πολλά και συναντώνται σε διάφορες παραλλαγές, με τους σύμμαχους  αμερικάνους (φτου κακά) να κατέχουν τα πρωτεία στο labelling των δικών τους libertarians.

Φαντάζομαι όμως την έκπληξη όλων αυτών, την ημέρα που θα αποκαλυφθεί η ταυτότητα, την οποία τόσον καιρό επιμελώς κρύβουμε. Την ημέρα που θα πέσουν οι μάσκες και όλος ο κόσμος θα αντιληφθεί πως οι φιλελεύθεροι δεν είναι ούτε εβραιοσιωνισταί ούτε καπιταλόσκυλα. Είναι εξωγήινοι! Τρέφονται αποκλειστικά με λάδι μηχανής και καφέ Starbucks, ενώ μοναδικός τους στόχος είναι το λιώσιμο των πάγων και ο καταποντισμός της ανθρωπότητας, προκειμένου οι συνθήκες να γίνουν ευνοϊκότερες για το δικό τους είδος. Είναι τυχαίο που το Άγαλμα της Ελευθερίας κρατά μια άσβεστη φλόγα; Είναι τυχαίο που όλοι τους κόπτονται τόσο για την ελευθερία κολύμβησης και διοργανώνουν τις τελετές τους στην ανοικτή θάλασσα; Ακόμα και τα σημεία συνάντησης τους αναγνωρίζονται από το σύμβολο ενός μυθικού θαλάσσιου τέρατος. Τόσες συμπτώσεις δεν μπορούν παρά να οδηγούν σε μία και μόνη αναπόδραστη βεβαιότητα: Οι φιλελεύθεροι δεν είναι αυτού του κόσμου.

Αν επομένως ένα βράδυ πετύχετε τον γείτονα ν' αδειάζει μπουκάλια λακ στον αέρα, να ξέρετε πως πρόκειται για φιλελεύθερο που τρυπά το όζον. Αν δείτε αεροπλάνα ν' αφήνουν άσπρες γραμμές στον ορίζοντα, πάλι φιλελεύθεροι που σας ψεκάζουν με λακ είναι. Ξεσηκωθείτε λοιπόν, αρπάξτε τους τα μπουκάλια και οργανωθείτε στην Greenpeace προτού να είναι αργά. Γιατί τώρα πια ξέρετε... υπάρχει σχέδιο!

Φιλελεύθερος, μέσα 19ου αιώνα.

Το πετρωμένον φυγείν αδύνατον

Ένας φίλος έγραφε προ καιρού για τις προοπτικές εξέλιξης του φιλελευθερισμού στη χώρα μας, αγχωμένος για την συσπείρωση όλων των φιλελευθέρων κάτω από έναν ενιαίο φορέα.

"Δεδομένης της παρούσης ιστορικής συγκυρίας, κρίνω ως ελαχίστης σημασίας την προσπάθεια να "δημιουργήσουμε" φιλελεύθερους. Το έργο αυτό το έχουν αναλάβει για την ελληνική κοινωνία δυνάμεις απείρως ισχυρότερες από εμάς. Το έχει αναλάβει το ίδιο το ιστορικό γίγνεσθαι, το οποίο με το αναπόφευκτο τρίψιμο στο πετσί της κοινωνίας των καταστρεπτικών συνεπειών του κρατικοσοσιαλισμού, νομοτελειακά θα γεννήσει φιλελεύθερες τάσεις σε ευρέα στρώματα αυτής".

Αν τον είχα εκείνη την στιγμή μπροστά μου, μπορεί και να του έφερνα τον Popper στο κεφάλι. Την αντίδραση μου δεν θα δικαιολογούσε μόνο η αποστροφή προς κάθε "δημιουργό" και τα δημιουργήματα του. Πέρα από αυτό, αποτελεί βαθιά μου πεποίθηση πως η εξέλιξη μιας κοινωνίας δεν καθορίζεται ούτε από δυνάμεις ισχυρότερες του ανθρώπου, ούτε από νομοτελειακές και αναπόφευκτες εξελίξεις. Το ιστορικό Prozess ανήκει στην σφαίρα των ψευδοεπιστημών και δεν θα άξιζε να του δίνουμε σημασία αν δεν επανεμφανιζόταν επίμονα και με τεράστιο ανθρώπινο κόστος στον πυρήνα κάθε ολοκληρωτικής ιδεολογίας.

Ο βραβευμένος με Nobel λογοτεχνίας Mario Vargas Llosa αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους λογοτέχνες και πολιτικούς της σύγχρονης Αμερικής. Ήταν ένας από τους πρώτους που έκαναν λόγο για την ανοικτή κοινωνία και την ελεύθερη αγορά στην Λατινική Αμερική, καταδικάζοντας εξ ίσου τα φαιά και τα κόκκινα δικτατορικά της καθεστώτα. Στο έργο του Wellsprings γράφει σχετικά:

Those who think that the history of humanity is "written" before it happens, that it is a performance of a preexisting libretto, fashioned by God, by nature, by the development of reason or by class struggle and the means of production; who believe that life is a force or a social and economic mechanism that particular individuals have little or no power to alter; who think this movement of humanity through time is rational, cohorent and therefore predictable; who in short, think that history makes some secret sence, that, despite its infinite episodic deversity, gives to everything a coordinated logic and orders it like a puzzle, with each peace finding its proper place-these people are, according to Popper, "historicists".

Περισσότερα για την ένδεια του ιστορικισμού μπορείτε να βρείτε και σε μία περιληπτική εισαγωγή που επιχείρησε ο Γ. Σαριγγιανίδης στο e-rooster.

Σχετικά με την "Κάρτα του Πολίτη"

Τις τελευταίες ημέρες η Ελληνική κυβέρνηση έχει αρχίσει μία ελεγχόμενη διαρροή πληροφοριών σχετικά με την δημιουργία μιας "κάρτας του πολίτη", προκειμένου να καταπολεμήσει την παραοικονομία και να περιορίσει τις διαρροές των ασφαλιστικών ταμείων. Καθώς το νομοσχέδιο δεν έχει ακόμα τεθεί προς δημόσια διαβούλευση και επειδή οι μέχρι σήμερα αντιδράσεις κυμαίνονται από γραφικές έως ασυνεπείς, θα ήταν ίσως σκόπιμο να τεθούν κάποιες επιφυλάξεις επί της αρχής, προσανατολισμένες τόσο στην αποτελεσματικότητα του μέτρου, όσο στην παραβίαση της ατομικής σφαίρας ελευθερίας.

Πέρα από το αν η κάρτα αυτή αντικαταστήσει το αστυνομικό δελτίο ταυτότητας ή αν θα κυκλοφορούν παράλληλα, το μόνο σίγουρο είναι πως η υποχρεωτική χρήση ενός δημοσίου εγγράφου και η καταχώρηση ιδιωτικών συναλλαγών σε μία ηλεκτρονική βάση δεδομένων, παρέχουν στον διαχειριστή της βάσης πολλαπλές δυνατότητες ελέγχου. Ενδεικτικά αναφέρονται η παρακολούθηση των καταναλωτικών συνηθειών των πολιτών, η συγκεντρωτική επισκόπηση ευαίσθητων προσωπικών τους δεδομένων, ο εντοπισμός της γεωγραφικής τους θέσης ανά την επικράτεια κ.α.

Πρόσφατη είναι άλλωστε η βρετανική περιπέτεια, όπου μία συντονισμένη και σε βάθος χρόνου εναντίωση στην έκδοση βιομετρικών ταυτοτήτων απέτρεψε την μετατροπή της ιστορικής κοιτίδας του φιλελευθερισμού σε καχεκτική κοινωνία επιτήρησης. Εκεί, το βασικό επιχείρημα της βρετανικής κυβέρνησης υπήρξε η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ με την σειρά της υποστήριζε πως με τις ταυτότητες θα έλεγχε την παράνομη μετανάστευση, ενώ οι καθ' ημάς κυβερνώντες επικαλούνται κατά βάση δημοσιονομικούς λόγους και λόγους διευκόλυνσης του πολίτη στις συναλλαγές του με το κράτος.

Ανεξάρτητα πάντως από την αιτιολόγηση, η δημιουργία μίας εκτεταμένης βάσης προσωπικών δεδομένων αναμένεται να αποτελέσει νόμο του κράτους, αναπτύσσοντας καθολική ισχύ. Πρόκειται για ένα εγχείρημα, το οποίο ανεξαρτήτως προθέσεων θέτει τις τεχνολογικές υποδομές ενός μηχανισμού παρακολούθησης ανατολικογερμανικού τύπου. Το ενδεχόμενο αυτό φαντάζει σήμερα κάπως απόμακρο, κανένας όμως δεν μπορεί να αποκλείσει την μελλοντική έλευση μιας πολιτικής ηγεσίας, η οποία δεν θα διστάσει να κάνει χρήση του μέσου προς εξυπηρέτηση λιγότερο ευγενών σκοπών. Πολύ περισσότερο όμως, κανένας δεν είναι σε θέση να εγγυηθεί στο εγγύτερο μέλλον πως τα δεδομένα αυτά θα παραμένουν απροσπέλαστα σε τρίτους, εργοδότες, διαφημιστικές εταιρίες ή και άτομα του κοινού ποινικού δικαίου.

Πράγματι, η δυνατότητα άμεσης πρόσβασης και διαχείρισης μιας εκτεταμένης βάσης δεδομένων παρακάμπτει τις δικονομικές εγγυήσεις προστασίας που διέπουν άλλα ατομικά δικαιώματα και καθιστά την έκδοση εισαγγελικού εντάλματος περιττή. Απέναντι σε έναν τόσο ασφυκτικό μηχανισμό επιτήρησης ο πολίτης δεν θα μπορεί παρά να αντιτάξει την προστασία μίας ανεξάρτητης αρχής, η οποία όμως χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά περιορισμένα μέσα ελέγχου των κρατικών αυθαιρεσιών. Ασφαλέστερη καίτοι ακριβότερη λύση για τον καταναλωτή, η δημιουργία μιας παράλληλης μαύρης αγοράς, από την οποία θα προμηθεύεται "ακάθαρτα" εμπορεύματα όπως φάρμακα, αλκοόλ, είδη καπνιστή, προϊόντα διάνοιας και πολλά άλλα, για τα οποία η καταγραφή ίχνους δεν είναι επιθυμητή.

Το αγαθό των προθέσεων όσων τάσσονται υπέρ ενός συστήματος καταγραφής προσωπικών δεδομένων αμφισβητείται δύσκολα. Αν για κάτι μπορούμε να κατηγορήσουμε σήμερα τον κρατικό μηχανισμό, αυτό είναι η παροιμιώδης του ανεπάρκεια και όχι η κρυφία του πρόθεση να μας αφελληνίσει ή να μας καταστήσει υποχείρια ξένων κέντρων εξουσίας. Η ασφάλεια και η πάταξη της φοροδιαφυγής άλλως τε αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την εύρυθμη λειτουργία κάθε ανεπτυγμένης χώρας. Τα πιθανά όμως οφέλη από έναν μηχανισμό παρακολούθησης της ιδιωτικής μας ζωής ωχριούν μπροστά στις επιπτώσεις που αυτός θα έχει τόσο στην ελευθερία όσο και στην προσωπική ασφάλεια του καθένα από μας. Ας προβληματιστούμε λοιπόν, προτού βρεθούμε για ακόμα μία φορά προ τετελεσμένων.

Συντρόφισσα Βούρτση

Ενας κόμπος βαθιάς συγκίνησης κι ασύγκριτου δέους της φράζει το λαιμό και λύνεται μέσα από ένα λυγμό χαράς κι αισιοδοξίας. Τα παιδιά της κουρνιάζουν μες στο βλέμμα της γεμάτα απορία. «Τι συμβαίνει μανούλα»; Τα σφίγγει τρυφερά στην αγκάλη της και τους εξηγεί. «Σε λίγο παιδιά μου ξεκινά το 17ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ του ΚΚΕ. Αυτό συμβαίνει!»

Έπεσε τις προάλλες στην αντίληψη μου ένα διήγημα - μαργαριτάρι, το οποίο είχε δημοσιεύσει προ ετών ο Ριζοσπάστης ενόψει του 17ου συνεδρίου του κόμματος. Το κείμενο αυτό αποτελεί εγχειρίδιο οδηγιών, καθώς αποκαλύπτει με χαρακτηριστικό τρόπο τόσο το αξιακό σύστημα όσο και την αισθητική, η οποία διέπει τον μέσο τακτικό αναγνώστη του εντύπου.

Η υπόθεση εκτυλύσσεται στην Αθήνα του 2005, όπου μία συνειδητοποιημένη αγωνίστρια, η "ταλαίπωρη Ρηνιώ", πληροφορείται την διαγραφή της από το κόμμα με την αιτιολογία πως "η διαρκής απουσία της εμπόδιζε τη λειτουργία της οργάνωσης". Η Ρηνιώ βρισκόμενη στα πρόθυρα νευρικού κλωνισμού αποφασίζει να συντάξει μία επιστολή - κατάθεση ψυχής, όπου εκφράζει την πίστη της στα δίκαια του ταξικού αγώνα και παράλληλα κατηχεί τους συντρόφους αγωνιστές. Στην αρχή μάλιστα της επιστολής γίνεται λόγος για μία επαίτη, με την οποία η Ρηνιώ πιάνει κουβέντα και της προτείνει να την εξαγοράσει προκειμένου να κατέβουν μαζί σε κάποιο από τα συλλαλητήρια του κόμματος. Η άρνηση της δεύτερης όμως οδηγεί την πρωταγωνίστρια στο συμπέρασμα πως "αυτή η γυναίκα, Η ΖΗΤΙΑΝΑ, δε χρειάζεται βοήθεια. Βιολογικό καθαρισμό εγκεφάλου, που λέει ο λόγος, χρειάζεται, για να συνέλθει".

Το μελόδραμα λήγει με την λυτρωτική επανεγγραφή της Ρηνιώς, η οποία επιστεγάζεται από αφόρητο ρεαλιστικό λυρισμό, όπερ σουβλάκια, κοκκινέλι, βουρκωμένα μάτια και φτωχολογιά.

Δεν είναι όμως μόνο η ατμόσφαιρα φαβέλας δεκαετίας πενήντα, η οποία διαπερνά το κείμενο. Μέσα από τις γραμμές του αποκαλύπτεται για πρώτη ίσως φορά ένα ιδιότυπο τιμολόγιο, μία εισφορά, την οποία οφείλει κάθε μέλος στον κομματικό μηχανισμό.

"Στάσου Ρηνιώ. Η επιστολή σου μας έκανε όλους να δούμε καθαρότερα τη θέση μας και τις υποχρεώσεις μας τη δοσμένη στιγμή απέναντι στο μέλλον. Ενα κόκκινο βδομαδιάτικο σκόπευα να προσφέρω για οικονομική ενίσχυση του Κόμματος ενόψει του 17ου Συνεδρίου. Λάθος μου, όμως, αφού μπορώ να προσφέρω πολλά περισσότερα και δίχως μάλιστα να ζοριστεί άγρια η καθημερινότητα της οικογένειάς μου. Να... νοικιάζω μια γκαρσονιερούλα σ' έναν εργένη. Ε, δυο νοίκια απ' την γκαρσονιέρα μαζί μ' ολόκληρο το δώρο των χριστουγέννων απ' τη δουλιά μου θα τα δώσω στο Κόμμα."

Πραγματικά, όσο περισσότερο ασχολείται κάποιος με τον χώρο αυτό, τόσο περισσότερο πείθεται πως εδώ έχουμε να κάνουμε με έναν μηχανισμό προπαγάνδας, ο οποίος κατηχεί και εθίζει τα μέλη του σε μια παράλληλη πραγματικότητα. Αν δεν υπήρχε η τυφλή υπακοή ενός κομματικού στρατού σε ένα ιστορικό απόβλητο, το κείμενο θα διεκδικούσε δάφνες ιλαρότητας. Δεδομένης όμως της σημερινής κατάσταστης, η ανάγνωση του οφείλει περισσότερο να μας προβληματίσει παρά να μας διασκεδάσει.